የተገኘውን ሰላምና ዕድገት የሚንድ የአመራር ዘይቤ በአስቸኳይ ይታረም!!! – አበበ ተክለሃይማኖት

በአበበ ተክለሃይማኖት (ሜጄር ጄኔራል)

ታላቁ የሰላምና ደኅንነት ምሁሩ ጆሃን ጋልቱንግ ስለ ሰላም የሚከተለውን ይላል፡፡ ‹‹Peace is a revolutionary idea; peace by peaceful means defines that revolution as nonviolent. That revolution is taking place all the time; our job is to expand it in scope and domain. The tasks are endless; the question is whether we are up to them.›› (Galtung et al, 2002: xi) ትርጉም፡- ሰላም አብዮተኛ ሐሳብ ነው፡፡ ሰላም በሰላማዊ መንገድ መሆኑ አብዮቱን ከሁከት የራቀ ያደርገዋል፡፡ አብዮቱ ሁሌም የሚካሄድ ነገር ነው፡፡፤ የእኛ ሥራ መሆን ያለበት ይህንን ማስፋት ነው፡፡ ሥራው መጨረሻ የለውም፡፡ ጥያቄው ግን እኛ ለዚያ ሥራ የምንመጥን መሆናችን ላይ ነው፡፡

ኢትዮጵያ መንታ መንገድ ላይ ትገኛለች፡፡ በአንድ በኩል በከፍተኛ ፍጥነት ከሚያድጉት አገሮች አንድ ሆናለች፡፡ እሰይ አገሬ እደጊ ተመንደጊ የሚያሰኝ ነው፡፡ በሌላ በኩል ደግሞ አገራችንና ሕዝቦቿ የጀመሩትን የዴሞክራታይዜሽን ሒደት ከፍተኛ አደጋ ተጋርጦበታል፡፡ በዴሞክራታይዜሽንና በኢዴሞክራታይዜሽን ኃይሎች መካከል የሞት ሽረት ትግል እየተካሄደ ነው፡፡ ቻርለስ ቲሊ የተባለ የዘርፉ ተመራማሪ ዴሞክራታይዜሽንና ኢዴሞክራታይዜሽን በሚመለከት እንዲህ ይላል፡፡

‹‹Democratization means net movement towards more equal, more protected and more binding constitution. De democratization, obviously then means net movement towards narrower, more un equal, less protected and less binding constitution›› (Charles Till: 2007) ትርጉም፡- ዴሞክራታይዜሽን ማለት ወደ በለጠ እኩልነት፣ ወደ በለጠ ከለላ፣ ወደ በለጠ ሁሉንም ሊገዛ ወደሚችል ሕገ መንግሥት የሚደረግ ድምር እንቅስቃሴ ነው፡፡ ኢዴሞክራታይዜሽን ደግሞ ወደ ጠባብ፣ የበለጠ እኩል ያልሆነ፣ ዝቅተኛ ከለላ ሊሆን ወደሚችልና ተፈጻሚነቱም አነስተኛ ወደሆነ ሕገ መንግሥት የሚደረግ ድምር እንቅስቃሴ ነው ይላል፡፡

ዴሞክራቲክ ምኅዳሩ እየቀጨጨ ‹‹ዴሞክራሲ›› የህልውና ጥያቄ መሆኑን ጎልቶ የሚታይበት ጊዜ ነው ያለነው፡፡ ኢዴሞክራቲክ ኃይሎች በመንግሥትም ሆነ በፓርቲውም ካሸነፉ እስካሁን የተገኘውን ሰላምና ዕድገት መና ሆኖ ይቀራል፡፡ ብዙኃነትን በአግባቡ ማስተናገድ ባለባት ኢትዮጵያ ኢዴሞክራቲክ ኃይሎች የበላይ መሆን ማለት መዘዙ ከዚህ እስከዚህ ተብሎ በቀላሉ ተነግሮ የሚታለፍ አይደለም፡፡ ለኢትዮጵያ ዴሞክራሲ የምርጫ ጉዳይ አይደለም፡፡

የአገራችን ሕዝቦች የደርግን ሥርዓት አሽቀንጥረው የጣሉት ዴሞክራሲያዊ ሥርዓት በመከጀል ነው፡፡ ለእነዚህ ሕዝቦች ‹‹ዴሞክራሲ ይቆይልህ፣ አሁን ልማት ላይ ብቻ አተኩር›› ማለት ሞኝነት ነው፡፡ ዴሞክራሲያዊ ምኅዳሩ በጠበበ ቁጥር ልማት ይቀጭጫል፣ ሰላም ይደፈርሳል፣ በድምሩ የአገራችን ህልውና አደጋ ላይ ይወድቃል፡፡ አሁን የአደጋ ደውሎች እያቃጨሉ ነው፡፡ በዚህም ምክንያት የተገኙትን ኢኮኖሚያዊ ዕድገት እያጣጣምን፣ ሕዝቦቻችንና መንግሥታችን በቁርጠኝነት የዴሞክራሲ ሒደቱን ማስቀጠል ይኖርብናል ሲባል፣ የልማትና የዴሞክራሲ እንከኖች መሠረታዊ መፍትሔ ማግኘት አለባቸው ማለት ነው፡፡ ለዚህም ሲባል መንግሥት በታክቲክና በታችኛው አመራር ላይ ማተኮር ትቶ ከላይ ባሉት ተቋማትና አመራር፣ ፖሊሲዎችና ስትራቴጂዎች፣ እንዲሁም አደረጃጀትና አሠራር በማስተካከል አመራርነቱን ማረጋገጥ የግድ ይለዋል፡፡ ተቋማት እውነተኛ የዴሞክራሲ ተቋማት እንዲሆኑ በማድረግ ዴሞክራቲክ ብሔርተኝነት ያስፋፋል፡፡ ቁርጠኝነትና ጥበብ በተሞላበት መንገድ ከተሠራ አሁንም የማይቻል ነገር የለም፡፡ ምክንያቱም ኢሕአዴግ ከሞት አፋፍ ተነስቶ፣ አንሰራርቶ ለድል የመብቃት ባህል አለውና፡፡
የኢትዮጵያ የዴሞክራሲያዊ አስተዳደር ሁኔታዎችና የመፍትሔ አቅጣጫዎች

በመስከረም 2008 ዓ.ም. በተሠራጨው ‹‹ብልሹ አስተዳደር የዴሞክራሲ ምኅዳርን በማስፋትና ቀጣይነት ባለው የዴሞክራሲ ተቋማት ግንባታ በወሳኝነት ይፈታል›› በሚለው መጣጥፌ ‹‹መቶ በመቶ አሸናፊነት አስቂኝና አደገኛ ነው›› ብዬ መጠቆሜ ይታወሳል፡፡ የጠቅላላ ምርጫው ውጤት ከታወጀበት ስድስት ወራት ባልሞላ ጊዜ ውስጥ መቶ በመቶ ያሸነፈው ኦሕዴድ/ኢሕአዴግ ትጥቅ የተቀላቀለበት ሕዝባዊ አመፅ ተቀሰቀሰበት፡፡ ሕዝቡ በዴሞክራሲያዊ/መልካም አስተዳደር እጦት እየተለበለበ እያለ ነበር የመቶ በመቶ አሸናፊነት ጥሩንባ የተነፋው፡፡ መቶ በመቶ አሸነፍኩ ሲል አስቂኝ ሆኖ እንዳገኘነው ሁሉ የቅርብ ጊዜ ክስተቶች ደግሞ አደገኛነቱን አሳይተውናል፡፡ አማራጭ ድምፅ (Alternative Voice) የማጣት ጉዳይ እንዴት ወደተደራጀ ተቃውሞ ሊሸጋገር እንደሚችል፣ ፀረ ሰላምና ፀረ ኢትዮጵያ ኃይሎች የኦሮሞና ሌሎች ሕዝቦች ለዴሞክራሲያዊ መብታቸው የሚያደርጉትን ትግል እንዴት መጥለፍ እንደሚችሉና ለአውዳሚ ዓላማቸው ሊጠቀሙበት እንደሚችሉም ፍንጭና ትምህርት የሰጠ ክስተት ነው፡፡ የኮንሶና የቅማንትም እንዲሁ፡፡ በጊዜውና በወቅቱ መልስና ሰሚ ያላገኙ ጥያቄዎች ተከማችተው ምን ዓይነት ማዕበል ፈጥረው አገራዊ ደኅንነትን ሊፈታተን የሚችል ክስተት እንደሚፈጥርም ጭምር ትምህርት መውሰድ ለሚችል ሰው የሚያስተምር ነገር ነው፡፡

የዴሞክራሲያዊ/የመልካም አስተዳደር ድክመቶች በሁሉም የአገሪቱ ክልሎችና በፌዴራል መንግሥት በስፋትና በጥልቀት እየተከሰቱ ያሉ ችግሮች ናቸው፡፡ መሠረታዊ ችግሮቹ በሁሉም ተመሳሳይ ቢሆኑም በመልክ (Form) እና በጥልቀታቸው (Depth) ግን ሊለያዩ ይችላሉ፡፡ ከተለያዩ ሕዝቦች የሚገኘው ግብረ መልስም በተለያዩ “Objective and Subjective” ምክንያቶች በመልክም በጊዜም ሊለያዩ ይችላሉ፡፡ ሁሉም ሕዝቦች በዴሞክራሲያዊ አስተዳደር ዕጦት እየተለበለቡ ናቸው፡፡ የኦሮሞ ተቃውሞ የቀዘቀዘ ቢመስልምና በሌሎች ሕዝቦች በዚያ ደረጃ ተቃውሞ ባይታይም፣ የዴሞክራቲክ አስተዳደር ጉድለቶች ደረጃ በደረጃ መሠረታዊ መፍትሔ ካልተበጀላቸው ‹‹የተዳፈነ እሳት›› መሆናቸው አይቀርም፡፡ መቶ በመቶ አሸናፊነት የፖለቲካዊ ሥርዓቱ ችግሮች ምልክት መሆኑ ታውቆ ማስተካከል ይገባል፡፡ የሕዝቦችንና ብሎም የአገራችንን ህልውና የሚፈታተኑት መሠረታዊ ችግሮቻች በሚገባ ተጠንተው ሕዝባችንን በተሟላ መንገድ ባሳተፈ ግልጽነትና ተጠያቂነት በሰፈነበት፣ የሕግ የበላይነት በመከተልና ዴሞክራሲያዊ ሕገ መንግሥታዊ ተቋማትን በመገምገም አጠቃላይ ሥርዓቱን መፈተሽ ይገባል፡፡ በብዝኃነት አገር አንድ ፖለቲካዊ ኃይል ሁሉንም ነገር ጠቅልሎ ከያዘ አንድ አደገኛ በሽታ እየያዘው መሆኑን መገንዘብ መቻል አለበት፡፡

የኢትዮጵያ የውጭና የብሔራዊ ደኅንነት ፖሊሲ የአገራችንን ደኅንነት የሚፈታተኑ ዋናዎቹ የሥጋት ምንጮች ውስጣዊ (Internal) እንደሆኑና እነሱም ድህነት፣ ኋላቀርነትና፣ በዴሞክራሲ ዙርያ የሚታዩ ችግሮች መሆናቸውን በማያወላውል አቋም እንደሚከተለው ያስቀምጠዋል፡፡ ‹‹የዴሞክራሲና የኢኮኖሚ ዕድገት አለማምጣት ማለት ደኅንነት አደጋ ላይ ወደቀ ማለት ነው፡፡ ይህ ማለት ጥገኞችና ድሆች መሆናችንን ራሳችንን ቀና አድርገን እንዳንሄድ ያደርገናል ማለት ነው፡፡ የመበታተን አደጋ ሊጋረጥ ይችላል፡፡›› (ኢወብድፓ፡ 18) ከዚህ መረዳት የምንችለው ነገር እንደኛ ዓይነት ፍላጎቶች በሥርዓቱ ባልተሟሉበት ማኅበረሰብ የከፋ ድህነትና ብልሹ ኢዴሞክራሲያዊ አስተዳደር ማለት ተራ የፖለቲካ ጉዳይ ሳይሆን የደኅንነት አደጋ የሚደቅን ነገር መሆኑ ነው፡፡ ተመሳሳይ ችግር በገጠማቸው አገሮች እንደምናየው ደግሞ አገር ተበተነ ማለት መዘዙ የከፋ ብቻ ሳይሆን፣ መልሶ የማገገም ዕድልም ላይኖረው ይችላል፡፡ በአሁኑ ጊዜ መንግሥት ‹‹መልካም አስተዳደር የህልውና ጉዳይ ነው›› በማለት ችግሮችን ለመፍታት እየተንቀሳቀሰ ነው፡፡ በ1994 ዓ.ም. በየያኔው ማስታወቂያ ሚኒስቴር ‹‹የኢትዮጵያ የዴሞክራሲ ሥርዓት ግንባታ ጉዳዮች›› በሚል ርዕስ ባሳተመው ጽሑፍ፣ ‹‹ዴሞክራሲና መልካም አስተዳደር የህልውና ጥያቄ ነው›› ይላል፡፡ አያይዞም ‹‹ምክር ቤቶች የሕዝብ ሉዓላዊነት መገለጫ፣ የዴሞክራሲያዊ አስተዳደር እምብርት፣ የዴሞክራሲያዊ አገዛዝ አውራ አቋሞች›› ናቸው ይላል፡፡ የፌዴራል፣ የክልልና የወረዳ ምክር ቤቶች በዚህ መመዘኛ ምን ይመስላሉ? ብሎ መጠየቅ ተገቢ ነው፡፡

ችግር አለብን የሚለው ዕውቅና የመፍትሔው አንድ ዕርምጃ ነው፡፡ መልካም አስተዳደር የሚለው ጽንሰ ሐሳብ (Concept) በዴሞክራቲክ አስተዳደር አገላለጽ እንደ አማራጭ (Alternative concept of democratic governance) አድርጎ ካስቀመጠው ከብሔራዊ ደኅንነት ፖሊሲ ጋር ብዙም የሚጋጭ አይሆንም፡፡ መልካም አስተዳደር ከዴሞክራቲክ አስተዳደር በተለየ እንደ ቢሮክራቲክ አስተዳደር ብቻ ከቀረበ ግን፣ ከሕገ መንግሥት በመለስ ትልቅ የአገሪቷ ሰነድ ከሚባለው የብሔራዊ ደኅንነት ፖሊሲ ጋር እንዲጋጭ ያደርገዋል፡፡ የተምታቱ መግለጫዎች ባሉበት አንዴ ችግሩ የፖለቲካ አይደለም፣ ከዴሞክራሲ ጋር ተያያዥነት የለውም ሲባል፣ መንግሥት መልካም አስተዳደርና ዴሞክራቲክ አስተዳደር አንድና አንድ ናቸው እያለ እንዳልሆነ መገመት ይቻላል፡፡ እየተደረገ ባለው ግምገማ በመካከለኛና በታችኛው አመራርና ሲቪል ሰርቫንቱ ላይ እየተወሰደ ያለውን ዕርምጃ ሲታይ፣ መንግሥት ሕገ መንግሥትና የብሔራዊ ደኅንነት ፖሊሲ መሠረት አድርጎ ሰፊ ጥናት አካሂዶ እየመራ ነው ወይ? የሚል መሠረታዊ ጥያቄ እንድናነሳ ያደርገናል፡፡

መልካም አስተዳደር ማለት ዴሞክራሲያዊ አስተዳደር ማለት ነው ከተባለና የህልውና ጥያቄ ነው ከተባለ፣ መሠረታዊ ፖለቲካዊ ጉዳይ እየተነሳ (የደኅንነት (Poverty) አደጋ እንዳለ ሆኖ) የፀረ ዴሞክራቲክ እንቅስቃሴ እየጎለበተ መጥቷል ማለት ነው፡፡ የዴሞክራቲክ አስተዳደር እጥረት ነው ከተባለ የኢትዮጵያ ሕዝቦች ሰብዓዊና ዴሞክራሲያዊ መብቶች (የግልና የቡድን መብቶች) ያለማረጋገጥ ችግር መሆኑን ያመላክታል፡፡ ኅብረተሰቡ በብልሹ አስተዳደር ሲለበለብ ሕገ መንግሥታችን ባወቀለት መብት ማለትም በጽሑፍ፣ በስብሰባ፣ በሰላማዊ ሠልፍ፣ የመረጠውን ወኪል በማስጠራት (Recall) አደጋውን ለምን በእንጭጩ አላስቀረውም? የሚል ጥያቄ ያስነሳል፡፡ መልሱ ኅብረተሰቡ በኋላ ቀር አስተሳሰብ (ደካማ የዴሞክራሲ ልምድ ስላለው) ስለተተበተበ፣ ወይም ደግሞ ዴሞክራሲያዊ ምኅዳር በመጥበቡ ሊሆን ይችላል፡፡ ሁለቱም የተሳሰሩ ናቸው፡፡ በእኔ አመለካከት የዴሞክራሲ ምኅዳሩ (Democratic Space) መጥበብ ማለት ኢዴሞክራታይዜሽን ድባብ (Environment) መግነን ነው፡፡ ዋና ችግሮችም እነኚህ ናቸው፡፡

ሕዝቦች በተደራጀ መንገድ የሚታገሉ ሲሆኑ ነው ውጤታማ የሚሆኑት፡፡ ዴሞክራሲያዊ ምኅዳሩ በቀጣይነት እየሰፋ እንዲሄድ ሕዝቡን የሚመሩት ሕገ መንግሥታዊና ዴሞክራቲክ ተቋማት ተጠናክረው ሕገ መንግሥቱ ያስቀመጠውን ሥልጣንና ግዴታ በአግባቡ ሲወጡ ነው፡፡ ‹‹የህልውና ጉዳይ›› የሚለው ጠንከር ያለ ሐሳብ መሠረታዊ ፖለቲካዊ ትርጉሙ እነዚህ ተቋማተ በሚገባ አልሠሩም፣ ወይም ከሕዝቦች አደራና ከሕገ መንግሥቱ አኳያ ሽባ ሆነዋል ማለት ነው፡፡ ምክንያቱም ሕገ መንግሥቱ ለሁኔታችን በቂ በመሆኑ በቀጣይነት ተግባራዊ እየሆነ ከሄደ ብልሹ አስተዳደር እየቀጨጨ፣ የሕዝቦቻችን ተስፋ እየለመለመ፣ የዴሞክራሲ ምኅዳሩ እየሰፋ መሄዱ አይቀሬ ይሆናል፡፡ ‹‹የህልውና ጥያቄ›› ነው ካልነው የቀበሌ/ወረዳ ወይም የዞን አመራር አካባቢ ያሉ የቀን ተቀን ሥራ አንቀሳቃሾች (Operators) እና የታክቲክ ስህተቶች ሊሆን አይችልም፡፡ በፌዴራል/ክልል ደረጃ ያለው የአስተዳደር መዋቅር እነዚህን ነገሮች በጊዜው ሊያስተካክላቸው ይችላል፡፡ ሥርዓቱ (System) ጤናማ ከሆነ ራሱን እያከመ የሚሄድና ለዚህም ሁሌም የሚሻሻል አሠራር ስለሚኖረው፣ ሥርዓቱ መላውን ሕዝብ በማሳተፍ ‹‹የህልውና ጉዳይ›› ከመሆን በመለስ ችግሮቹን ይፈታል፡፡ የፌደራል መንግሥት በቢሊዮን የሚገመት ሀብት የሚያንቀሳቅስ መንግሥት እንደመሆኑ በፌዴራል ደረጃ የሚፈጸም ሙስና፣ እንዝህላልነትና አቅም ማነስ የሚያስከትለው አደጋ ከፍተኛ ነው፡፡ ሆኖም የፌዴራል መንግሥት ይህን ከግንዛቤ ያስገባ አይመስልም? ወይስ አገሪቷ ከወረራት በሽታ ነፃ ነኝ እያለ ነው?
‹‹የህልውና ጉዳይ›› ከሆነ ሕገ መንግሥት የመተግበር ጉዳይ የፖሊሲና ስትራቴጂ፣ የመሠረታዊ መዋቅራዊ ጉድለቶች ችግር ነው ማለት ነው የሚሆነው፡፡

በሌላ አነጋገር በበላይ አመራር ያለ ችግር ነው ማለት ነው፡፡ የበላይ አመራሩን ሳይነካ የመካከለኛና የበታች አመራር ላይ ዕርምጃ መውሰድ ሥርዓታዊ ችግሩን የማይፈታ ‹‹ፍየል ወዲህ ቅዝምዝም ወዲያ›› ከመሆኑም በላይ ኢሞራላዊም ነው፡፡ በፌዴራልና በክልል ሕግ አውጪ፣ ሕግ ተርጓሚ፣ ሕግ አስፈጻሚ እንዲሁም አራተኛው መንግሥት የሚባለው ሚዲያ ሽባ ሲሆኑ ነው ሥርዓታዊ የህልውና ችግር የሚባለው፡፡ የህልውና ጉዳይ ነው የሚለው የመንግሥት አነጋገርም ትርጉም የሚኖረው የሚወሰደው ዕርምጃ ጉዳዩን የሚመጥን እስከሆነ ድረስ ነው፡፡ ካልሆነ ግን በችግሩ ብያኔና (Definition of the Problem) በሚወሰደው ዕርምጃ መሀል ትልቅ ገደል አለ ማለት ነው፡፡

ሥርዓታዊ ችግር ማለት የሚወጡት ሕጎች ትግበራና አተረጓጎም የሕዝቦችን ተሳትፎ በማመቻቸት መሠረታዊ ችግር አለባቸው ማለት ነው፡፡ ይህ ሲባል ሕዝቦች የሚተዳደሩባቸው አማራጮች የመቀመርን፣ መረጃዎች የማግኘትን፣ የምርጫው ሥርዓት ፍትሐዊነት ጥያቄ ውስጥ ሲገባ፣ ቢሮክራሲያዊ አስተዳደሩ የሚፈጽማቸውን በደሎች በሰላማዊና በተደራጀ አግባብ ሊታገሉበት የሚያስችል ሁኔታ የሌለ መሆኑን የማያመላክት ነው፡፡ የአገራችንን ሁኔታ በዝርዝር ለማየት እንዲያስችለን የሲቪል አስተዳደርና የደኅንነት አስተዳደር በሚል ከፋፍለን እንየው፡፡

የሲቪል ዴሞክራሲያዊ አስተዳደር

የሲቪል ዴሞክራሲ አስተዳደር ስንል ሁሉን አቀፍ አስተዳደር ማለታችን ነው፡፡ የሲቪል አስተዳደሩ ደኅንነትን ጭምር የሚመራ መሆኑ በቅድሚያ መታወቅ አለበት፡፡ ዕውቁ የዴሞክራሲ ጉዳዮች ተመራማሪ ሮበርት ዳል ለዴሞክራሲ አስፈላጊ ያላቸውን ሦስት ነገሮች ይዘረዝራል፡፡ እነዚህም የወታደራዊና የፖሊስ ኃይልን በሕዝብ በተመረጡ ሰዎች ቁጥጥር ሥር ማድረግ፣ የዴሞክራሲያዊ እምነቶችና የፖለቲካዊ ባህል መዳበር፣ ለዴሞክራሲ ተፀባኢ የሆነ የውጭ ኃይል ቁጥጥር ሥር አለመውደቅ ናቸው፡፡ ለዚህም ነው ሲቪል አስተዳደር ሁሉን አቀፍ ነው የምለው፡፡ በፌዴራልና ክልል ደረጃ ከላይ የተገለጹት ተቋማት ከመልካም አስተዳደር አንፃር በሁለት ቁልፍ መመዘኛዎች መገምገም ተገቢ ይመስለኛል፡፡ ከተጠያቂነትና ከሕግ የበላይነት አንፃር፡፡

“OSCE” የተባለ ድርጅት ዴሞክራሲያዊ አስተዳደርን እንደሚከለተው ይገልጸዋል፡፡ ‹‹democratic governance is a system of government where institutions function according to democratic process and norms, both internally and in their interaction with other institutionss›› ትርጉም፡- ዴሞክራሲያዊ አስተዳደር ማለት ተቋማት በውስጣዊ ሥራቸውንም ይሁን ከሌሎች ተቋማት ጋር የሚያደርጉትን ግንኙነት በዴሞክራሲያዊ አሠራርና ወጎች መሠረት አድርጎ የሚንቀሳቀስ መንግሥታዊ ሥርዓት ነው፡፡ እንደ የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት የእስያና የፓስፊክ ማኅበራዊ ኮሚሽን አረዳድ፣ መልካም አስተዳደር ስምንት ዋና ባህርያት አሉት፡፡ መግባባት ላይ ያተኮረ (Consensus Oriented) ተጠያቂነት፣ ግልጽነት፣ መልስ ሰጪነት፣ ውጤታማነትና ቅልጥፍና፣ ፍትሐዊነትና የሕግ የበላይነት ናቸው፡፡
ተጠያቂነት   

መንግሥት በአጠቃላይ ኃላፊነት በመውሰዱም ተቋማቶቻችን እንደ ተቋምና ባለሥልጣኖቻችን በየግል በተሟላና የችግሩ ክብደት በሚመጥን ደረጃ ኃላፊነት አልተወጡም፡፡ ኃላፊነታቸውን አልተቀበሉም፡፡ እንደ ተቋም ስንል ሕገ መንግሥት/ታት ያስቀመጠላቸውን ሥልጣንና ግዴታ ለመወጣት ያስቀመጡዋቸውን ፖሊሲዎችና መመርያዎች ተቀባይነትና አቅም (Legitimacy and Capacity) ለመገንባት ያደረጉት ጥረትና አባሎቻቸው (ከፍተኛ አመራሩን ጨምሮ) ለዴሞክራቲክ አስተዳደር ያላቸውን ብቃትና ቁርጠኝነት ማለታችን ነው፡፡ ለምሳሌ ሕግ አስፈጻሚው (ከሁሉም ተቋማት በተጨባጭ የበረታው ስለሆነ ነው ያስቀደምኩት) ቢያንስ ቢያንስ ለአሥራ ሁለት ዓመታት ‹‹የመልካም አስተዳደር ቁልፍ ችግር ነው›› እየተባለና እየተዘመረ ሳለ ለምን ችግሩ እየገነነ መጣ? ለምን አልተፈታም? ብሎ አጠቃላይ ሥርዓቱን ማለት ፖሊሲዎችን፣ ስትራቴጂዎችንና አሠራሮችን መፈተሽ ይኖርበታል፡፡ ያለ ተጨባጭ ድርጊት የ‹‹ችግር አለብን›› መዝሙር መዘመር ተስፋ አስቆራጭና አሰልቺ ነው፡፡ ዋናው ቁም ነገሩ ምን ተሠራ ነው፡፡

የሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት የአስፈጻሚውን የሚኒስትሮችና የዳኞች ፕሮፖዛል ያልተቀበለበት ሁኔታ አለን? ወይስ የመጣለትን ፕሮፖዛል መሠረታዊ ለውጥ እንዲደረግለት ወደመጣበት እንዲመለስ ያደረገበት ሁኔታ ነበር? በእኔ ግንዛቤ መልሱ አሉታዊ ነው፡፡ ከነበረም ግልጽነት አልነበረውም ማለት ነው፡፡ እንዲህ ከሆነ የተወካዮች ምክር ቤት ለምን ያስፈልጋል?

የሚኒስትሮችና የኮሚሽነሮች ብቃትና ቁርጠኝነት መዳሰስ እንዲሁም ፖለቲካዊ፣ አስተዳደራዊና አስፈላጊ ሕጋዊ ዕርምጃ መውሰድ ይኖርበታል፡፡ ከሁሉም በላይ ግን ሕግ አውጪው ሕግ ተርጓሚውን ሽባ በማድረግ የነበረውን ሚና በግልጽ ማስቀመጥና ኃላፊነት መውሰድ ይጠይቃል፡፡ ገዥው ፓርቲ ከፍተኛ ሥልጣን በመቆናጠጡ በማዕከላዊነት (ጠርናፊ፣ Centralism) ሕገ መንግሥቱን በመናድ ሕግ አውጪው የሕግ አስፈጻሚው ተከታይ ብሎም ሕግ ተርጓሚው ተቀጥያና ማኅተም መቺ (Rubber Stamp) ያደረገበትን፣ በተለይ በመንግሥትና በገዥው ፓርቲ መካከል መኖር የነበረበትን ተነፃፃሪ ነፃነትን (Relative Independence) መጥፋቱና ከብቃት ይልቅ ለፓርቲ ተዓማኒነት ቅድሚያ በመስጠት ሲቪል ሰርቫንቱ እንዲሽመደመድ ማድረጉ፤ ፖሊሲዎችን፣ አሠራሮችን፣ የምልመላ ሹመትና ምደባ ሥርዓቱ መሠረታዊ ማስተካከያ ለማድረግ ኃላፊነትና ቁርጠኝነት ማሳየት ይኖርበታል፡፡ ሁሉም ተቋማትና የሚመሩዋቸው አመራሮች ኃላፊነት በመውሰድ የረጅምና የአጭር ጊዜ መፍትሔ ማስቀመጥ፣ ሁሉንም ተቋማት በዳሰሰ መልኩ መከናወን አለበት፡፡ ለምሳሌ የፍትሕ መጓደል አለ ብለን ምን መደረግ አለበት ስንል፣

ሀ) ከረጅም ጊዜ አንፃር 

በአራቱ የመንግሥት አካላት ሕገ መንግሥቱን መሠረት በማድረግ የኢትዮጵያን ሁኔታ ባዛመደ መልኩ ሰፊ ጥናት ማካሄድ፡፡ አጠቃላይ ሕጎች (Substantive Laws) በተለይም የሥነ ሥርዓት ሕጎች (Procedural Laws) ተመልሶ ማየትና ማሻሻያ ማድረግ፣ የፍትሕ አካላትን፣ ትምህርት ቤቶችን (እንደ ሕግ ትምህርት ቤቶች፣ ፖሊስና ዓቃቤ ሕጎች ማሠልጠኛ) ወዘተ. ዓላማ፣ አደረጃጀትና ብቃት ማጥናትና አስፈላጊ ማስተካከያ ማድረግ፡፡

ለ) ከአጭር ጊዜ አንፃር

–    የዳኝነት፣ የዓቃቤ ሕግ፣ የፖሊስ መኮንኖች ወዘተ ምልመላ፣ ምደባ፣ ዕድገትና ሹመት ማጥናት እና አደረጃጀቱን ማስተካከል፡፡
–    የፍትሕ መጓደል ላይ የዳኞች አስተዳደር ጉባዔ ሚና፣ ከሕግ አውጪው፣ ከሕግ ፈጻሚውና ተርጓሚው አንፃር መገምገምና አስፈላጊ ዕርምጃ መውሰድ፡፡
–    የዳኝነት፣ የዓቃቤ ሕግ፣ የፖሊስ መኮንኖች ወዘተ. ሞራላዊና ቁሳዊ ፍላጎቶችን ሚዛናዊ በሆነ መንገድ ማስተካከል፡፡
–    የሕግ ተርጓሚው ነፃነት በግላጭና በሥውር የሚጥሱት ላይ የማስተካከያ ዕርምጃ መውሰድ፡፡
–    ለሃምሳ ዓመታት ሕዝብን አገልግለናል እያለ በትዕቢት የሚፎክረው የመንግሥት ሚዲያ ሃምሳ ዓመታት ሙሉ የፍትሕ መጓደል መሣርያ እየሆነ ስለሆነ እርምት ይደረግበት ለአፄ ኃይለ ሥላሴ ሥርዓት መለኮታዊ መዝሙር ሲያስተጋባ የኖረ፣ የደርግን አምባገነናዊ ሥርዓት መሣርያ በመሆን ‹‹የፍየል ወጠጤን›› እየዘመረ ለደም መፋሰስና ለአገራዊ ውድቀት ሲጮህ ከርሞ፣ አሁንም የሕገ መንግሥቱን አንቀጽ ሃያ ዘጠኝ በመጣስ ‹‹ያለ ኢሕአዴግ መንገድ ሁሉም የጥፋት መንገድ ነው›› የሚለውን ኢዴሞክራሲያዊ አስተሳሰብ በተለያዩ መንገዶች ሲያሠራጭ ፍትሕ በከፍተኛ ደረጃ እየተጓደለ ‹‹ሁሉም ነገር አበረታች ነው፣ ተስፋ ሰጪ ነው፣ አመርቂ ነው፣ ሰውም ደስተኛ ነው›› ብሎ ቱልቱላውን የሚነፋ ተቋም ነው፡፡ መሠረታዊ ባህሪውና አሠራሩ ለተመለከተው የኢትዮጵያ/የክልል መንግሥታት ሚዲያ ነው? ወይስ የኢሕአዴግ ልሳን? ወይም የአባል ድርጅቶቹ ነው? ብሎ ለመለየት አስቸጋሪ የሆነ ነገር ነው፡፡ የፍትሕ ሥርዓቱን በማኮላሸት እየተጫወተው ያለውን ሚና በድፍረት መገምገምና ማስተካከል ይገባል፡፡

በአጠቃላይ ሕገ መንግሥታዊና የዴሞክራሲ ተቋማቱ በዴሞክራሲያዊ አስተዳደር ዙርያ ለሚታየው ችግር ኃላፊነት እንዲወስዱ፣ ከፍተኛ አመራሮቹም በግልና በቡድን ተጠያቂ የሚሆኑበትና ለሕዝቦች በግልጽ የሚታወቅበት ሁኔታ መፍጠር፣ በዚህም ሥርዓቱን እንዲያስተካክሉ ማድረግ ለነገ የማይባል ሥራ ነው፡፡
የሕግ የበላይነት ፍራንሲስ ፉኩያማ “Political Order and Political Decay” በሚለው መጽሐፉ ‹‹Rule of law should be distinguished from what is sometimes referred to as ‘rule by law’. In the latter case, law represents commands issued by the rulers but is not binding on the ruler himself.›› በአጭሩ ሲተረጎም የሕግ የበላይነትና በሕግ መግዛት የተለያዩ ናቸው ይላል፡፡ እንደሚታወቀው የሕግ የበላይነት ማለት ሕግ የበላይ ሆኖ ሁሉንም ሰው በእኩል ሲያይ ነው፡፡ በሕግ መግዛት ግን ሕግ ከመሪዎቹ የሚወርዱ ትዕዛዛት ሆነው መሪዎቹ ላይ ተፈጻሚ መሆን የማይችሉ ሲሆኑ ነው፡፡ የፌዴራልና የክልል ተቋማትና አመራሮች እንደ ተቋምና እንደ ግል ኃላፊነት ሳይወስዱና መደረግ ያለበትን ማስተካከያ ሳያደርጉ፣ በአንዳንድ የበላይ አመራር ላይ ዕርምጃ ሳይወስዱ፣ ‹‹በአዲስ አበባ አስተዳደርና በክልሎች በሺዎች የሚቆጠሩ የመካከለኛና የበታች አመራሮችና ተራ ሲቪል ሰርቫንት ላይ ዕርምጃ ወሰዱ›› ያውም በግምገማ የሚል ዜና ስሰማ በጣም ደነገጥኩኝ፡፡ ምን ዓይነት ኃላፊነት የጎደለው ዕርምጃ ነው? አልኩኝ፡፡ የውሳኔያቸውና የድርጊታቸው ምክንያት ሊገባኝ አልቻለም፡፡ የህልውና ጉዳይ ነው ለተባለው ብልሹ አስተዳደር ዋነኛ ተጠያቂዎቹ ዕርምጃ የተወሰደባቸው ናቸው ማለታቸው ይሆን? በየጊዜው በተለይ በሲቪል ሰርቪሱ የሚወሰደው ዕርምጃ መንግሥት በ25 ዓመታት ውስጥ መጠነኛ ተዓማኒነት ያለው ሲቪል ሰርቫንት ላለመገንባት የሚኖረው ሚና ምን ይሆን? የሚለው ጥያቄም ጫረብኝ፡፡

ፖሊሲ፣ መመርያ፣ ሕግ፣ አደረጃጀት፣ ወዘተ. የሚያወጡት አመራሮቹን የመለመለ፣ የመደበ፣ የሾመ ሥርዓት ሲኮፈሱበት የነበሩ የላይኛው አመራር እንዴት ቢሆን ነው ግምገማውና ዕርምጃው እነሱን የማይነካውና ዕርምጃ የማይወሰድባቸው? ኦሮሚያ በሁለት ከፍተኛ አመራሮች የማሸጋሸግ ሥራ የሠራ ይመስለኛል፡፡ ይህ ግን ከአጠቃላይ ሥርዓቱ አንፃር ሲታይ ከቁብ የማይገባ ቀላል ጥገናዊ ባህሪ ያለው ዕርምጃ ነው፡፡ ከአምስት እስከ አሥር ዓመት የክልል ፕሬዚዳንት/ከንቲባ፣ ካቢኔ ሆነው ሲያገለግሉ የብልሹ አስተዳደር መሪዎች እንዳልነበሩ፣ የተገኘው ኢኮኖሚያዊ ዕድገት በእነሱ መሪነት እንደመጣ እንዳልፎከሩ፣ የብልሹ አስተዳደር ችግር ሲነሳ ኃላፊነት ሳይወስዱና ሳያስተካክሉ እርስ በርሳቸው የእከክልኝ ልከክልህ ግንኙነት ፈጥረው 360 ዲግሪ ተገልብጠው የመልካም አስተዳደር አርበኞች ሲሆኑ ማየት፣ ከማስገረም አልፎ ያስቃል ያናድዳል፡፡ መቶ በመቶ አሸንፈው የለ!

ዕርምጃ ከተወሰደባቸው ሰዎች የእውነት ጥፋተኞች ይኖራሉ፣ በርከት ያሉ ንፁኃንም ይገኛሉ፡፡ አካሄዱ ግን አጠቃላይ ዓውዱን (Context) በሙሉ ሳይዳስስ፣ በሕግ የተረጋገጠ መረጃ ሳይኖር እንዴት ፍትሐዊ ሊሆን ይችላል? የሕግ የበላይነት እንጦረጦስ ገባ፣ ሕግ ደካማው በጉልበተኛው የሚመታበት መሣርያ ሆነ፣ ሕግ ዝሆኖችን የማትነካ የሥልጣን መከታ የሌላቸው የታችኛው አመራርና ሲቪል ሰርቫንቱ መምቻ ሆና እንደማየት ምን የሚያሳቅቅ ነገር አለ? በሕግ መግዛት እየነገሠ፣ የመልካም አስተዳደር እንቅስቃሴ ከጅምሩ እየተኮላሸ ነው፡፡ ካልተስተካከለ የውድቀት መንገድ ነው፡፡ የሕወሓት/ኢሕወዴግ የትግል ጊዜን አስታወሰኝ፡-

ሕወሓት/ኢሕወዴግ መሠረታዊ ችግሮችን በግለሰቦችና በተለይ በታችኛው አመራሮች ሲያላክክ የመውደቅ አዝማሚያ፣ የተስፋ መቁረጥና የመበታተን አደጋ ያጋጥመው ነበር፡፡ መሠረታዊ የችግሮቹ ምንጭ የሚሊተሪ ዶክትሪን፣ የፖለቲካ ፖሊሲ፣ አደረጃጀትና አሠራር ናቸው ብሎ ከፍተኛ አመራሩ ኃላፊነት ሲወስድ፣ በሚገርም ሁኔታ በአጭር ጊዜ ከሌሎች አጋሮቹና ሕዝቦች ጋር ሆኖ ተዓምር ሊባል የሚችል ሥራ ሠርቶ ደርግን ደመሰሰ፡፡ አሁን ከሚታየው አካሄድ ግን ሌላው ቢቀር በችግሮቹ ምንጭ ላይ እንኳን ጠለቅ ያለ ሐሳብ ሳይዳብር ነው ተገቢ ወዳልሆነው ኃላፊነት የጎደለው የማባረር ዕርምጃ የተገባው፡፡ ለዚያውም ከፍተኛ አመራሩ ራሱን ንፁህ አድርጎ የበታቹን አካል እየቀጠቀጠና እያንቀጠቀጠ፡፡

የደኅንነት አስተዳደር (Security Governance)

የዴሞክራቲክ/መልካም አስተዳደር ችግር በአንድ ፖለቲካዊ ሥርዓት እንደ ወረርሽኝ መታየት አለበት፡፡ ሁሉም የሥርዓቱ ተቋማት በአንድም በሌላ መንገድ ይነካካሉ፡፡ ደረጃቸው ይለያያል እንጂ በፖለቲካ ያለው ችግር ሁሉንም ያዳርሳል፡፡ የደኅንነት ተቋማት በቀጥታም ይሁን በተዘዋዋሪ በሲቪል ክፍሉ ስለሚመሩ ጠንካራ ዴሞክራቲክ አስተዳደር በሚኖርበት ጊዜ የደኅንነት ኃይሎች የተሻለ ባለሙያ፣ ለሕገ መንግሥቱ ታዛዥ፣ እንደሌላው የተጠያቂነትና የግልጽነት፣ የሕግ የበላይነት ያለበት አካል ይሆናል፡፡ በዴሞክራቲክ አስተዳደሩ ችግር በሚኖርበት ጊዜ የደኅንነት ተቋማት የሚስጥራዊነት ባህሪና በተለይ የመከላከያ ሠራዊት አጠቃላይ ዝግጅቱ ጦርነት እንዳይኖር፣ ጦርነት ሲታወጅም በአጭር ጊዜ በተነፃፃሪ በአነስተኛ ኪሳራ ለማሸነፍ የዕዝና የቁጥጥር ሥርዓቱ ጠበቅ ያለ በመሆኑ ለብልሹ አስተዳደር የበለጠ ተጋላጭ ያደርገዋል፡፡ በዕዝ ሰንሰለት የሚንቀሳቀስ በመሆኑ ለመባለግ (Abuse of Power) የተጋለጠ ይሆናል፡፡ ይህ የሚሆነው ቀደም ብሎ እንደተጠቀሰው በሲቪል አስተዳደሩ የዴሞክራቲክ አስተዳደር ችግር ሲኖር ነው፡፡

ችግሮቹ ከጊዜ ወደ ጊዜ እየከፉ ከሄዱም ወታደራዊ ክፍሉ የራሱን ፖለቲካዊ ፍላጎት አዳብሮ በጡንቻው ለመንገሥ ሊፈልግ እንደሚችል ከተለያዩ አገሮች ተሞክሮ መማር ይቻላል፡፡ ይህ እንኳን ማድረግ ባይችል አንጋሽና አፍራሽ (King Maker and Breaker) የመሆን ልዩ ፍላጎት ሊያዳብር ይችላል፡፡ ወታደራዊ ክፍሉ በሲቪሎች ቁጥጥር ሥር ካልዋለ መንግሥት ባለበት አገር ሌላ ራሱን የቻለ መንግሥት (State Within a State) ሊሆን ይችላል፡፡ ልክ እንደ ግብፅ መከላከያ ሆነ ማለት ነው፡፡ ጠብመንጃ ዴሞክራቲክ አስተዳደርን የሚያዝበት ሁኔታ መኖር የለበትም፡፡ በተለይ ታዳጊና በሽግግር ላይ ያሉ የሦስተኛ ዓለም የደኅንነት ተቋማት ብዙውን ጊዜ የበለጠ የተደራጀ፣ የታጠቀ በመሆናቸው ከሌሎች መንግሥታዊ ተቋማት የበለጠ ተሰሚነት እንዲኖራቸው የሚጥሩ፣ በምርጫና መንግሥት በመመሥረት ሒደት በቀጥታም ይሁን በተዘዋዋሪ ተፅዕኖ የሚያደርጉ መዋቅሮች ናቸው፡፡ አንድ የፖለቲካ ኃይል የፀጥታ/የደኅንነት ኃይሎች በቀጥታ ወይም በተዘዋዋሪ ካልደገፉት በምርጫ የማሸነፍ ዕድሉ ይጠባል፡፡ አሸናፊው ፓርቲ መንግሥት ለመመሥረት እንኳን ሊቸገር ይችላል፡፡ በዚህ መሠረት ዴሞክራቲክ ተቋማት ባልዳበሩባቸው እንደኛ ያሉ አገሮች ሙያተኛነት በጣም ያደገ ባለመሆኑ የጦር ኃይሉ ገለልተኛ ሊሆን አይችሉም፡፡ በዚህ ምክንያት በዴሞክራቲክ ሥርዓት ዘብ የመሆን ወይም የኢዴሞክራቲክ ኃይሎች መሣሪያ የመሆን ዕድል ከፍተኛ ነው፡፡ መከላከያ ሚኒስቴር ወይን መጽሔትን ስፖንሰር ማድረጉን ከሕገ መንግሥቱ አኳያ ስህተት መሆኑንና መታረም እንዳለበት ጽፌ ነበር፡፡ ይህን ተከትሎ የጦር ኃይሎች ጠቅላይ አዛዥ ወይም የመከላከያ ሚኒስትሩ ምን እንዳደረጉ ባላውቅም፣ ከዚህ ጋር በተያያዘ የተለያዩ ጥያቄዎችና ሐሳቦች ተነስተው ነበር፡፡ ሐሳቦቹ የብዙ ሰዎች አስተያየቶች መሆናቸውን ተረድቼያለሁ፡፡
በመጀመሪያ ተቃውሞ ያዘለው ጥያቄ ‹‹እንዴት መከላከያን ትነካለህ?›› የሚል ነበር፡፡ ምን ማለት ነው? ብዬ ጠየቅኩት፡፡ ‹‹አለኝታችን ነው በሌላ አገላለጽ የመከላከያ ሠራዊታችን ችግሮች በአደባባይ መግለጽ ለጠላት አሳልፎ እንደመስጠት ይቆጠራል፤›› አለኝ፡፡ አዎ ሚስጥር የሚባሉ ነገሮች በጥብቅ መጠበቅ አለባቸው፡፡ ሁላችንም ጠላቶች ሚስጥሮቻችንን እንዳያውቁ በከፍተኛ ደረጃ የመከላከል ግዴታ አለብን አልኩት፡፡ ነገር ግን ሠራዊታችን ሕገ መንግሥቱን በመፃረር በፖለቲካዊ ጉዳዮችን እጁን ቢያስገባ ወይም አንዱን ፓርቲ ደግፎ ሌላውን ለማዳከም ሲሞክር ዝም እንላለን ወይ አልኩት፡፡ የኢትዮጵያ የውጭና ብሔራዊ ደኅንነት ፖሊሲ የደኅንነት ጉዳዮች፣ ሚስጥራዊ ከሚባሉ በስተቀር ኅብረተሰቡ በዝርዝር እንዲያውቃቸው ከሩቅ መከላከያን የመፍራት ጉዳይ እንዳስቀረ ገለጽኩለት፡፡ አቅማማ ነገር ግን፣ ‹‹መከላከያ ሠራዊታችን የአብዮታዊ ዴሞክራሱ ሠራዊት አይደለም ወይ?›› አለኝ፡፡ ሠራዊታችን የሊበራል ዴሞክራሲ፣ የሶሻል ዴሞክራሲ ወይም የአብዮታዊ ዴሞክራሲ ፓርቲዎች ሊሆን አይችልም፡፡ የሕገ መንግሥታችን አንቀጽ 87/5/ እንዲህ ይላል አልኩት፣ ‹‹የመከላከያ ሠራዊቱ ተግባሩን ከፖለቲካዊ ድርጅቶች ወገናዊነት ነፃ በሆነ አኳኋን ያከናውናል፡፡››
ሌሎች ሁለት ሆነው፣ ‹‹በአሁኑ ጊዜ ጠባብነትና ትምክህተኝነት በትግራይ ተወላጆች ላይ በሚያነጣጥሩበት ጊዜ እንዴት መከላከያን ትተቻለህ?›› አሉኝ፡፡ እንዴት ብዬ ጠየቅኩ፡፡ ‹‹ዋስትናችን ነው›› አለኝ፡፡ ከ27 እስከ 28 ዓመት በፊት የሆነውን በመተረት ሥርዓቱ ዴሞክራሲያዊና ፍትሐዊ እስከሆነ ድረስ ዋና አዛዥ ከየትኛውም ብሔር ይምጣ፡፡ ሠራዊቱ የሕገ መንግሥት ታዛዥ እስከሆነ ድረስ የሁሉም ሕዝቦች ዋስትና እንደሚሆን፣ ነገር ግን ሥርዓቱ ፀረ ሕዝብ ከሆነ ለሁሉም ፀረ ሕዝብ እንደሚሆን አንድ ታሪክ አውስቼ አጫወትኩት፡፡ ታሪኩ እንዲህ ነው፡፡
የሕወሓት ሠራዊት መንዝ ሸዋ በገባበት ጊዜ የተከሰተ ነው፡፡ ወደ ሠራዊቱ የተቀላቀሉት አዲስ ታጋዮች መንዝ ሲገቡ የሕዝቡ የኑሮ ሁኔታ ሊገባቸው አልቻለም፡፡ የሕዝቡ ኑሮ ከትግራይ ሕዝብ በምንም ሁኔታ የማይሻል ሆኖ ሲያገኙት አንዳንዳቹ ተዋከቡ፡፡ የአማራ ገዥ መደብንና የአማራን ሕዝብ መለየት አልቻሉም፡፡ ‹‹እንዴት ነው አማራ ጠላታችን ነው ያላችሁት ተታልለን ነው የታገልነው›› አሉ፡፡ በነባሮቹና በአዲሶቹ መካከል የጦፈ ክርክር ተካሂዶ በመጨረሻ ተማመኑ፡፡ ሕወሓት ሲያስተምራቸው የነበረው ግልጽ መሆኑ እሱም፣ ‹‹የአማራ ገዥ መደቦች በአማራ ስም ሲነግዱም ለራሳቸው ካልሆነ ለአማራው ምንም እንዳልሠሩለትና አማራም እንደሌላው ሕዝብም እንደሚጨቆን›› ተማመኑ፡፡
በመቀጠልም የአማራ ዴሞክራሲያዊ ብሔርተኝነት በሚል በ1985 ዓ.ም. በተጻፈው መሠረት የነፍጠኛው ሥርዓት በአማራው ሕዝብ ላይ ያስከተላቸው መዘዝ እንዲህ እንደሚል ገለጽኩላቸው፡፡
1.    ሰፊው የአማራ ሕዝብ ለኋላቀርነት ለብዝበዛ ተጋልጧል፣
2.    የአማራ ሕዝብ የዴሞክራሲያዊ መብቶቹ ታፍነዋል፣
3.    የአማራ ሰፊ ሕዝብ የጦርነት ሰለባ ሆኗል፣
4.    ሌሎቹ ሕዝቦች በአማራ ሕዝብ ላይ ጥርጣሬ እንዲያሳድሩ አድርጓል፣ የሚለውን ገለጽኩለት፡፡
የደኅንነት አስተዳደሩ ጤናማ ሊሆን የሚችለው የሲቪሎች ቁጥጥር ተገቢና ከፍተኛ ሲሆን፣ ይህም በዋናነት ሊረጋገጥ የሚችለው በተሟላ የብሔራዊ ደኅንነት ካውንስልና በጣም በተጠናከረ የደኅንነት አስተዳደር ሴክሬታሪያት ነው፡፡ የኢትዮጵያ የውጭ ጉዳይ የብሔራዊ ደኅንነት ፖሊሲ ስለደኅንነት ማኔጅመንት የሚለው ነገር የለም፡፡ ትልቁ ድክመቱ እዚህ ነው ያለው፡፡ ያለ ግልጽ የማኔጅመንት አደረዳጀት ፖሊሲው የትኛውንም ያህል ብቁና ግልጽ ቢሆንም ጠንካራ የማኔጅመንት ሥርዓት እስከሌለው ድረስ የሲቪሎች ቁጥጥር ሊታሰብ የሚችል ጉዳይ አይደለም፡፡ ከዴሞክራሲያዊ አስተዳደር አኳያ መጀመሪያ መገምገም ያለበት የፖሊሲው ማኔጅመንት ነው፡፡ ሌላው አሠራሩ ግልጽነትና ተጠያቂነት ያለው መሆኑ ነው፡፡ ጀግኖችና ብቃት ያላቸው ወደ አመራር የሚመጡበት ሥርዓት አለ ወይ? ካለስ ሥርዓቱስ በትክክል ተግባራዊ ይሆናል? ወይስ ትውውቅና ግላዊ ፍላጎት መሠረት ተደርጎ ነው እየተሠራ ያለው? ብሔራዊ አስተዋጽኦ ለማስተካከል እየተሠራ ያለው ሥራ ምን ይመስላል? ወዘተ መፈተሽ አለበት፡፡
የሲቪል አስተዳደሩ ቀጥጥር ሊረጋገጥ የሚችለው በሰፊ ትንተና የታጀቡ በርከት ያሉ አማራጭ ሐሳቦች (Scenarios) ማቅረብ የሚችል ብሔራዊ (አገራዊ) የደኅንነት ምክር ቤትና ይህንን ሥራ የየሚያስተባብር ጽሕፈት ቤት ያስፈልጋል፡፡ ይህ ሳይሆን ሲቀር ግን ወታደራዊ ክፍሉ በሲቪል አስተዳደር ቁጥጥር ሥር ለማድረግ አዳጋች ይሆናል ብቻ ሳይሆን፣ የታጠቀው ኃይል ክፍተቱን እንዲጠቀምበት ያስችለዋል፡፡ የሕዝብ ተወካዮች ምክር የኢትዮጵያ ሕዝብ ሉዓላዊ የሥልጣን ባለቤትነት ማረጋገጫ ተቋም እንደመሆኑ መጠን የጦር ኃይላችን ፖሊሲ፣ በጀት፣ ግዥ፣ ዕድገት የመከታተል ሕገ መንግሥታዊ ሥልጣኑን በመጠቀም ጭምር ነው ወታደራዊ ክፍሉ በሲቪል አስተዳደር ቁጥጥር ሥር እንዲውል ማድረግ የሚችለው፡፡ የደኅንነት አስተዳደር የሕዝቦች ሕይወት፣ እሴትና ደኅንነት ላይ ከፍተኛ ተፅዕኖ የሚያሳድር ነገር ስለሆነ ለሥራ አስፈጻሚው ወይም ለወታደራዊ ክፍሉ ብቻ ሊተው አይገባውም፡፡ የሲቪል አስተዳደር ቁጥጥሩ ጥብቅ ካልሆነ የወታደራዊ ክፍሉ የፌዴራል ሥርዓቱን (በተለይ በታዳጊ ክልሎች የባላባታዊ ምስለኔ ዓይነት) ጣልቃ ገብነት ሊያስከትል ስለሚችል ከወዲሁ ጥንቃቄ ሊደረግበት ይገባል፡፡
የዴሞክራሲያዊ ብሔርተኝነት መጠናከር ለዴሞክራቲክ አስተዳደር መጎልበት መሠረት ነው
ዴሞክራሲያዊ ብሔርተኝነት ብዙ ብሔር ብሔረሰቦች ባሉበት አገር የአንድ ብሔር/ብሔረሰብ ብሔራዊ ጥቅም ከብሔሩ ሰፊ ሕዝብ ጥቅም ማስከበር ላይ የተመሠረተ ነው፡፡ በሕዝቦች መካከል መሠረታዊ የጥቅም መቃረንና መጋጨት ስለማይኖር ደግሞ፣ የሌሎች ብሔር ብሔረሰቦች ብሔራዊ ጥቅም በተሟላ መንገድ መሟላት አለበት ብሎ ማመን ነው፡፡ የሌላ ብሔር ብሔረሰብ ጥቅም ወይም ጉዳት የራሱን ጥቅም ወይም ጉዳት አድርጎ የማየት አስተሳሰብ ነው፡፡ ብዙኃነትን የሚያስተናግድ ዴሞክራቲክ አስተሳሰብ ማለት ነው፡፡ የሕዝቦች ዴሞክራቲክ አንድነትና የሁሉንም ሕዝቦች ጥቅሞች የሚያረጋግጥ በመሆኑ ለአንድነት ይቆማል፡፡ በዚህ ረገድ የኢፌዴሪ ሕገ መንግሥት በመግቢያው ላይ የሥነ ሐሳብ ግልጽነት ባለውና በተሟላ መልኩ በብዝኃነት ውስጥ ስላለው አንድነት እንደሚከተለው ይላል፡፡ ‹‹እኛ የኢትዮጵያ ብሔሮች ብሔረሰቦችና ሕዝቦች የራሳችን ዕድል በራሳችን የመወሰን መብትንና በራሳችን ፈቃድ ላይ የተመሠረተ አንድ የፖለቲካ ማኅበረሰብ በጋራ ለመገንባት ቆርጠን በመነሳት…›› በዚህ መሠረት ይህንን የሕገ መንግሥቱን ዓላማ በተሟላ መንገድ መቀበል፣ ማሳደግና መተግበር ነው፡፡
አንድ የፖለቲካ ማኅበረሰብ በሚለው ሥነ ሐሳብ የብሔሮች፣ ብሔረሰቦችና ሕዝቦች መሠረታዊ የዴሞክራሲ፣ የልማትና የደኅንነት ዋስትና መሆኑን በግልጽ ያስቀምጣል፡፡ የጋራ ታሪክ (በበጎም በመጥፎም) ያላቸው ሕዝቦች እንደሆኑ እንደ አንድ ዋና መነሻ አስቀምጦ፣ ነገር ግን ዋናው ወደፊት አንድ የፖለቲካ ማኅበረሰብ በጋራ የመገንባት ነው፡፡ ሕገ መንግሥቱ የነበረውን አሃዳዊ አስተዳደር እንደ አዲስ በማደራጀት (Reengineering) ፌዴራላዊ ሥርዓት መመሥረቱ የሕዝቦችን መፃኢ ዕድል በጋራ የመገንባት መሠረት ጥሏል፡፡ ይህንን እንደ አዲስ በማደራጀት የተገኘ አዲስ የኢትዮጵያዊነት ማንነት የሽግግርና የማጠናከር ሥራን ይጠይቃል፡፡ አዲሱ የሥልጣን ግንኙነት በፌዴራልና በክልሎች ሲተገበር እንደ ማንኛውም አዲስ ሙከራ እንደመሆኑ፣ ወደ ትክክለኛ የሚዛን ምጣኔ እስከሚመጣ ድረስ ወደ ግራ ወደ ቀኝ መወናጨፍ የማይቀር ነው፡፡ በዚህ ምክንያት ትዕግሥትና መቻቻልን ሕዝቦች ከተሞክሯቸው እንዲማሩ ዕድል መስጠት አስፈላጊ ነው፡፡ ሕዝቦች የራሳቸውን ዕድል በራሳቸው የመወሰን መብታቸው በሚያደርጉት እንቅስቃሴ በተለይ ግትር ያልሆነ፣ ጥቅሞችን በማጣጣምና በጋራ ስምምነት የሚመራ አመራር ይጠይቃል፡፡
እንደ አለመታደል ሆኖ የእኛ አመራር (በገዥው ፓርቲም ሆነ በተቃዋሚነት ያለ ምናልባት ከኢዴፓ ውጪ) ድርቅና የሚያጠቃው፣ መቻቻል ሽንፈት የሚመስላቸውና አጥፊ ተጋፋጭነት (Destructive Confrontation) ነው ያለው፡፡ ዴሞክራቲክ ብሔርተኝነት ይኼን አመራር ይዞ ሉጎለብት የሚችልበት ዕድል ጠባብ ነው፡፡ ይህ በመሆኑም የትውልድ አመራር ለውጥ አስፈላጊነት በግልጽ ይታያል፡፡ ካለፈው የተማሩ መሪዎች፣ ብቃት ያለው አዲስ ትውልድ፣ ከ25 ዓመታት በፊት ያልነበሩ ተግዳሮቶችንና ጥያቄዎችን መመለስ የሚችል የልማት አመራር ያስፈልጋል፡፡ እያንዳንዱ ትውልድ የራሱን ፍላጎት በሚረዱ የራሱ ዘመን ሰዎች መመራት አለበት፡፡ በኢሕአዴግ አመራር የተፈጠረ አዲስ ትውልድ አለ፡፡ ይህ ትውልድ ዓለም አቀፍ ትስስር ያለው፣ የኢንፎርሜሽን ቴክኖሎጂ ዕውቀትና ክህሎት ያለው፣ የተሻለ የትምህርት ዕድል ያገኘ፣ በሙሉ ቁመናው ካለፈው ትውልድ በብዙ መመዘኛ የሚሻል ወጣት ምሁር ትውልድ ተፈጥሯል፡፡ ይህ በኢሕአዴግ የአመራር ጊዜ የተፈጠረው ወጣት የመምራት ዕድል ሊሰጠው ይገባል፡፡ ዴሞክራሲያዊ ብሔርተኝነት ኢትዮጵያዊነትንና የብሔር ብሔረሰብና ሕዝቦችን ማንነት አጣምሮ፣ አጣጥሞ ማስኬድ የሚችል አስተሳሰብ ነው፡፡ ብሔሮች፣ ብሔረሰቦችና ሕዝቦች ኢትዮጵያዊነትን ወይም አንዱን እንዲመርጡ መገደድ የለባቸውም፡፡ ዴሞክራሲያዊ ብሔርተኝነት ኢትዮጵያዊነት የሚፃረር ተደርጎ መታየት የለበትም፡፡ የኢትዮጵያ ጥንካሬ የሚመሠረተው በብሔር ብሔረሰቦችና ሕዝቦች ብርታት ነው፡፡
በኦሮሚያ የተቀሰቀሰው ተቃውሞና በአማራ ክልል አካባቢ የታየው ብጥብጥ የጠባብ ብሔርተኝነትና የትምክህት እንደገና መጎልበትና በዚህ አገር ላይ አደጋ እንደሆነ መወያያ ሆኖ ሰንብቷል፡፡ ተገቢ ሥጋት ነው፡፡ አንዳንዶቹ ፌዴራል ሥርዓቱ ያመጣው ጣጣ ነው ሲሉ በአንዳንዶቹ ዘንድ እጅግ መደናገጥ ይታያል፡፡ በእኔ አመለካከት ጠባብነት ይሁን ትምክህት በኅብረተሰቡ ውስጥ የሚኖሩ የተወሰኑ ልሂቃን በቀጣይነት ለራሳቸው ጥቅም ሲሉ የሚጠቀሙባቸው አመለካከቶች ናቸው፡፡ ፌዴራላዊ ሥርዓቱ በተሟላ መንገድ እስኪጠናከር ድረስ አንዴ ብልጭ አንዴ ድርግም እያሉ፣ አንዴ ተጠናክረው አንዴ ተዳክመው የሚታዩ ክስተቶች ናቸው፡፡ በኅብረተሰቡ ውስጥ ያሉ ኋላቀር አስተሳሰቦች ቢሆኑም አብዛኛውን የኅብረተሰብ ክፍል የሚጎዱ እንጂ አይጠቅሙም፡፡ ፖለቲካዊ፣ ኢኮኖሚያዊና ማኅበራዊ ሥጋትና ፍርኃት በኅብረተሰቡ ውስጥ በሚያይልበት ጊዜ የሚያጎለብቱ ክስተቶች ናቸው፡፡
ትምክህት አንድ ገዥ መደብ ሕዝቦችን ለመጨቆንና ለመበዝበዝ ከሚጠቀምላቸው መሣርያዎች አንዱ ነው፡፡ ጠባብነትም ጭቆናን የመቃወም ግብረ መልስ (Reaction) ልሂቃን ወደ አንድ ጫፍ የሚወስዱበት አስተሳሰብ ነው፡፡ ሁሉም የሚጎለብቱት የፍትሕና የእኩልነት መጓደልና አጠቃላይ ጭቆና ሲነግስ ወይም ጭቆና አለ ብለው ሲያስቡ ነው፡፡ ስለእነዚህ ኋላቀር አስተሳሰቦች አደገኛነት ኅብረተሰቡን ማስተማር ተገቢ ነው፡፡ ዋናው መፍትሔ ግን ለሥጋትና ለፍርኃት የሚዳርጓቸው ተጨባጭ ወይም ታሳቢ የሚደረጉ ቅሬታዎች በሥርዓት ቀጣይነት ማስተካከል ነው፡፡ ለብቻቸው የቆሙ አስተሳሰቦች አይደሉም፡፡ ትልቁ አደጋ ግን በሕዝቦች የመብትና የዴሞክራሲያዊ እንቅስቃሴዎች ልክ እንደ ደርግ ገንጣይ አስገንጣይ ብሎ በመፈረጅ የሕዝቡን ትግል ለመጨፍለቅ የሚደረግ ሙከራ ነው፡፡
ሰሞኑን በኦሮሚያ የነበረውን ተቃውሞ ፀረ ሰላም ኃይሎች ወደ ሌላ ለመቀየር ቢሞክሩም፣ በሕዝቦች መካከል ጥርጣሬ እንዲኖር የቻሉትን ቢያደርጉም፣ የሕዝቡ እንቅስቃሴ ግን ሕጋዊና ዴሞክራሲያዊ መሆኑን፣ የሕዝቡን ጥያቄዎች ዴሞክራሲያዊ በሆነ መንገድና ሕገ መንግሥታዊ ተቋማት በመገንባት መፈታት አለባቸው፡፡ የሕዝቡ ጥያቄ የዴሞክራቲክ አስተዳደር ጉዳይ ነው፡፡ ራሱ በራሱን የማስተዳድር መብቶችን የማጠናከር እንቅስቃሴ ነው፡፡ በአስተዳደሩ ያለውን ልፍስፍስነት የመቃወም ጉዳይ ነው፡፡ ይህ ስለሆነ በመሠረቱ የኦሮሞ ጥያቄ የዴሞክራሲ ጥያቄ ነው፡፡ ለዚህም ዴሞክራሲያዊ ምላሽ ያስፈልገዋል፡፡ ከወጣት ኦሮሞ ምሁራን ጋር በዚሁ ጉዳይ ላይ የመወያየት ዕድል አግኝቼ ነበር፡፡ ከውይይታችን የተረዳሁት በመሠረቱ በኦሮሚያ ክልል ላይ ያለው ችግር በተመሳሳይ በሌሎች ክልሎች ያለ የዴሞክራሲያዊ አስተዳደር ችግር ነው፡፡ ነገር ግን እስካሁን እነዚህ ጉዳዮች በኦሮሞ ልሂቃን መካከል በስፋት ውይይትና መፍትሔ የተደረገላቸው አይደሉም፡፡ ይህን ለማድረግ አገር ውስጥ ያለው ጠባብ የፖለቲካ ምኅዳር ዕድል አልሰጣቸውም፡፡
ሁለቱም እንዲህ ሲሉም ነገሩኝ፣ ‹‹የኢፌዴሪ ሕገ መንግሥት የኦሮሞን ሕዝብ ፍላጎት የሚያሟላ ነው፡፡ ነገር ግን አተገባበር ላይ እየሾቀ ነው፡፡ የኦሮሞ ሕዝብ የተዋጋለት ሕገ መንግሥት ነው፡፡ ይሁን እንጂ እኛ በአገሪቱ በቁጥራችን ብዙ ብንሆንም የሥልጣን ማዕከል ግን መሆን አልቻልንም፡፡ ባለፉት 25 ዓመታት ኦሮሞዎች ስማዊ ብቻ የሆነውን የፕሬዚዳንትነት ሥልጣን ብቻ ነው የተሰጣቸው፡፡ እንዲሁም ወሳኝ በሚባሉ የፖለቲካ ወይም የደኅንነት አመራር ቦታ ላይ አልተደለደሉም፡፡ ከዚህ በተጨማሪ የአፋን ኦሮሞ ቋንቋ የፌዴራል መንግሥት ቋንቋ እንዲሆን ፍላጎት አለ፡፡ በሕገ መንግሥቱ አንቀጽ 49/5/ የተቀመጠው የኦሮሚያ ክልል ልዩ ፍላጎትና ጥቅም በ25 ዓመታት ውስጥ ሕግ ሳይወጣለት ቀርቶ አሁን እየተጠና ነው ይሉናል፡፡ በአዲስ አበባና አጎራባች ከተሞች ማስተር ፕላን የኦሮሚያ ልዩ ፍላጎትና ጥቅም የሚያረጋግጠው ሳይወጣ የተሠራ መሆኑ ራሱ ሕገወጥ ነው፤›› አሉኝ፡፡
በመቀጠል የመገንጠል አዝማሚያ እንደ ፍላጎት በኦሮሞ ልሂቃን አለ ወይ ብዬ ጠየቅኳቸው፡፡ ጥያቄዬን በጥያቄ መለሱት፣ ‹‹ማን ከማን ነው የሚገነጠለው?›› አለኝ፡፡ ‹‹ያው የኦነግ ፕሮግራም የሚያራምዱ ማለቴ ነው፤›› አልኩኝ፡፡ አንዱ ተናደደና፣ ‹‹ኦነግን በኦሮሞ ልሂቃን ጀግና የምታደርጉት እናንተ ሐበሾች ናችሁ፡፡ ሐበሾች አይደለንም ብንል እንኳን የኦነግ አስተሳሰብ ነው ትላላችሁ፡፡ የኦሮሞን ሕዝብ ብሔራዊ ጥቅም ለማስጠበቅ የሚደረግ ማናቸውም እንቅስቃሴ ይከፋችኋል፡፡ የኦነግ አስተሳሰብ ነው ብላችሁ ኦነግን ትሸልማላችሁ፡፡ ይህ ኢዴሞክራሲያዊ አስተሳሰብ በእኛ ላይ ጥርጣሬ እንድታሳድሩ እያደረገ ነው፡፡ ጥርጣሬ ደግሞ የባሰ ጥርጣሬ ይወልዳል፡፡ ዙርያ ጥምጥሙ ችግር ይኼ ነው፡፡ በእኛ አመለካከት ዴሞክራሲያዊት ኢትዮጵያን በመገንባት የእኛ የኦሮሞዎች ጥቅም ያስጠብቃል ብለን እናምናለን፡፡ እንኳን የኢትዮጵያ እንብርት ሆነን፣ ትልቅ ብሔር ሆነን በአንድ የኢትዮጵያ ጫፍ የሚኖር ብሔር እንኳን በዴሞክራሲያዊት ኢትዮጵያ ይጠቀማል፡፡ ስለዚህ እናንተ ሐበሾች አንድነት ጠባቂዎች እኛ ብቻ ነን የምትሉትን አባዜ እርግፍ አድርጋችሁ ተው፡፡ ፍትሐዊና ዴሞክራሲያዊት ኢትዮጵያ እስካለች ድረስ ሁሉም ለዚህ አንድነት ይታገላል፤›› አለኝ፡፡ በመጨረሻም ኢትዮጵያ ከ25 ዓመታት በፊት እንደ ነበረችው ባትሆንም አሁንም የአቢሲንያ ማዕከላዊነት የሚጫናት አገር እየሆነች በመሆኑ፣ የተጀመረው የዴሞክራሲ ሒደት አደጋ ውስጥ እየወደቀ ያለባት አገር እንዳትሆን እንደሚያሰጋ ገለጸልኝ፡፡
ሕገ መንግሥቱ የኦሮሞን ሕዝብ ፍላጎት የሚያስከብር መሆኑ እሙን ነው፡፡ የእኛ ትውልድ ቢያንስ ቢያንስ ያን የመሰለ ሕገ መንግሥት አስረክቧል፡፡ ከእንግዲህ እናንተ ወጣት ምሁራን በአተገባበር ላይ ያለ ችግርን እያማረራችሁ መኖር መቆም አለበት፡፡ መሪነቱን ለመንጠቅ መንቀሳቀስ አለባችሁ፡፡ ለምሳሌ የጠቅላይ ሚኒስትር ያነሳችሁት ጉዳይ እንኳን በብዛት ከማንኛውም ብሔረሰብ ትልቁ ሕዝብ ከአናሳም የሚመረጥበት ሁኔታ አመቻችቷል፡፡ እንደምታውቁት በኢሕአዴግ ውስጥ ካሉ አራት ፓርቲዎች የውስጥ ውይይትና ማቻቻል በማድረግ ነው ጠቅላይ ሚኒስትሩን የሚመርጡት፡፡ እንግዲህ ይህን ሒደት ነው መመርመር ያለባችሁ፡፡ ጠቅላይ ሚኒስትሩ ከሌላ ብሔረሰብ በመሆኑ ኦሮሞ ወይም ሌላ ብሔር ይጎዳሉ ወይም ኦሮሞ በመሆኑ ሌሎችን ብሔሮች በመጉዳት ኦሮሞን ይጠቅማል የሚለው አስተሳሰብ የተሳሳተ ነው፡፡ ነገር ግን ጥያቄው ተቀባይነት (Legitimate) ያለው በመሆኑ፣ በመጀመሪያ በኢሕአዴግ ውስጥ መሪነታችሁን ማረጋገጥ አለባችሁ፡፡ ኦሕዴድ የማያሠራ ድርጅት ነው ካላችሁ በራሳችሁ ድርጅት መሥርታችሁ መታገል ነው አልኩዋቸው፡፡ ከሌሎች ወጣት ምሁራን ኢትዮጵያውያን ጋር ውይይት ብታደርጉ መልካም ነው አልኩዋቸው፡፡
ዴሞክራሲያዊ ብሔርተኝነት እየተመነደገ ካልሄደ የዚህች አገር ዕጣ ፈንታ ጥያቄ ውስጥ የሚያስገባ ነው፡፡ ሆኖም የዴሞክራሲያዊ ብሔርተኝነት አስተሳሰብ የበላይነት እስኪይዝ ጊዜ ይጠይቃል፡፡ ትዕግሥት ያለው ዴሞክራቲክ አመራር ያስፈልጋል፡፡ እስከዚያ ድረስ ደግሞ እየተንገራገጩ መሄድ የማይቀር ነው፡፡ በእስካሁኑ ሒደታችን ተጠቃሽ ሰላምና የኢኮኖሚ ዕድገት ማስመዝገብ ችለናል፡፡ ሆኖም በዴሞክራሲያዊ አስተዳደር ዙርያ ስኬቶቻችንን ሊንድ በሚችል መልኩ ወደኋላ እየተጎተተ ይገኛል፡፡ የኢትዮጵያ ሕዝቦች መብቶቻቸውን ማስከበር አልቻሉም፡፡ የሚመለከታቸው ተቋማትም ለሕዝቡ ፍላጎት ተገቢ መልስ መስጠት አልቻሉም፡፡ ፖለቲካዊ ሥርዓቱ አደጋ ላይ ነው፡፡ መሪዎቻችን የአመራር ዘይቤያቸውና አመራራቸውን መገምገምና ችግሩ ሥርዓታዊ (Systemic) መሆኑ መገንዘብ ይኖርባቸዋል፡፡ የሕግ የበላይነትና ተጠያቂነትም ከላይ እንጂ ከታች እንደማይጀምር መገንዘብ የግድ ይላል፡፡ በተጨማሪም ያለው ችግር ሁሉንም ተቋማት በተለያየ ደረጃ የበከለ መሆኑን መረዳት አለብን፡፡ መፍትሔውም ዴሞክራሲያዊ ተቋማት ሕይወት እንዲዘሩና ምልዓተ ሕዝቡ እንዲሳተፍ ማድረግ ነው፡፡ ሰላምና ልማት ዕውን ያደረገው አመራር ቁርጠኝነትና ብልኃት ከታጠቀ አሁን የገጠመንን ችግር መፍታት ይችላል፡፡
ከአዘጋጁ፡- ሜጄር ጄኔራል አበበ ተክለሃይማኖት (LLB, LLM) በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የሰላምና ደኅንነት ዕጩ ዶክተር ሲሆኑ፣ ከ1986 እስከ 1993 ዓ.ም. የኢትዮጵያ አየር ኃይል ዋና አዛዥ የነበሩና ከ1990 እስከ 1992 ዓ.ም. ከኤርትራ ጋር የተደረገውን ጦርነት በበላይነት የመራው የላዕላይ ወታደራዊ ምክር ቤት አባልም ነበሩ፡፡ ከተራ ታጋይነት ጀምረው ከ1983 እስከ 1986 ዓ.ም. የሰሜን ማዕከላዊ ዕዝ አዛዥ ነበሩ፡፡ ደርግን ለመጣል በነበረው የትግል ጊዜና በሽግግሩ ወቅት ከተራ ታጋይነት እስከ የድርጅቱ ማዕከላዊ ኮሚቴ በመሆን አገልግለዋል፡፡ ጽሑፉ የእሳቸውን አመለካከት ብቻ የሚያንፀባርቅ መሆኑን እንገልጻለን፡፡

The post የተገኘውን ሰላምና ዕድገት የሚንድ የአመራር ዘይቤ በአስቸኳይ ይታረም!!! – አበበ ተክለሃይማኖት appeared first on ሳተናው .