የኢትዮጵያ ዘውጋዊ ክፍፍሎችና የመፍትሔ ሃሳብ

ፕ/ር መሳይ ከበደ

ይህ ጽሁፍ በቅርቡ ቪዥን ኢትዮጵያ ከኢሳት ቴሌቪዥን ጋር በመተባበር ባዘጋጀው ጉባዔ ላይ ያቀረብኩት ነው።

የኢትዮጵያ ተቃዋሚ ፓርቲዎች አሁን በሥልጣን ላይ ያለውን መንግሥት በሠላም ወይም በኃይል ከሥልጣን ለማውረድ ቢችሉም እንኳን፤ ባለፉት 24 ዓመታት የተዘረጋውን ዘውጋዊ ክፍፍል ለማብረድና ብሔራዊ አንድነትን መልሶ ለመገንባት የሚያስችል ራዕይና ፖለቲካዊ መፍትሔ ያስፈልጋቸዋል። በኢትዮጵያ ውስጥ በስፋት ከሚስተዋሉት ችግሮች ሁሉ ተቀዳሚና እጅግ አስቸጋሪ የሆነው ዘውጋዊ ፖለቲካ በመሆኑ ያለውን መንግሥት ለመጣልና አዲስ ሥርዓት ለመመስርት ስለ ዘውግና ዘውጋዊ ፖለቲካ ትክክለኛ ግንዛቤ ማግኘትን ይጠይቃል። ወያኔ ከተሸነፈ የዘውግ ፖለቲካ በራሱ ይጠፋል ብሎ ማሰብ ከንቱ ምኞት ነው። ይህ ጽሁፍም “የዘውግ ፖለቲካ ዋና ዓላማ ምንድን ነው? ከብሔራዊ አንድነት ጋር በምን ሁኔታ ሊጣጣም ይችላል?” የሚሉትን ጥያቄዎች በአጭሩ ይዳስሳል።

የዘውግ ፖለቲካ ንድፈሃሳብ

የዘውግ ፖለቲካ በአካዴሚያ ዓለም ውስጥ ብዙ ጥናቶችንና ብዙ ውዝግቦችን የጋበዘ ጉዳይ ነው። ውዝግቦቹ በሦስት መስመሮች ማጠቃለል ይቻላል።

የመጀመሪያ የሃሳብ መስመር፤ ዘውግ ለሰው ልጅ ማንነት ተቀዳሚና መሰረታዊ መግለጫ ነው የሚል ነው (primordialism)። የዘውግ ቀዳሚነት የሚገለጠው በደም ትስስር፤ በቋንቋ፤ በባህል፤ ወዘተ አንድነትና ይህ አንድነት በሚፈጥራቸው ኃይለኛ ስሜቶች ነው። ይህ በስሜት የተገንባ ማንነት እራሱን ለመከላከልና ለማሳደግ ፖለቲካዊ ሉዓላዊነት ይመኛል። በመሆኑም በአንድ አካባቢ የዘውግ ግጭት ከተነሳ ያለው ብቸኛና ዘላቂ መፍትሔ የዘውጉ አባላት በሚመርጡት ብሔራዊ መንግሥት እንዲተዳደሩ መፍቀድ ነው፤ ምርጫቸው ከአለው መንግሥት መገንጠል ቢሆንም እንኳን። ይህ አመለካክት መገንጠልን የዘውግ የማይነካ መብት መሆኑን ይቀበላል ማለት ነው።

ለዚህ ተቃራኒ ሆኖ የሚነሳው አመለካከት የፖለቲካ ወሰኖችን የራስን ዕድል በራስ መወስን መርኅ መሰረት መቀያይር ብዙ ጊዜ ዴሞክራሲ ወይ ሠላም አያመጣም የሚለው ነው። የሕንድና የፓኪስታን፣ የቀድሞ ዩጎዝላቪያ፣ የኢትዮጵያና ኤርትራ የቅርብ ታሪክ እንደ ምሳሌ መጥቀስ ይቻላል። የዚህ አመልካከት ዋና ሃሳብ የዘውግ ፖለቲካ መንስዔ የዘውጋዊ ማንነት ተቀዳሚ መሆን ሳይሆን፤ የመንግሥትን ሥልጣን ለመቆጣጠር የሚደረገው ውድድር ነው። ዘውጋዊ ፖለቲካ ማለት፤ ለመንግሥት ሥልጣን ሽሚያ ሲፈጠር በዘውግ ኃይለኛ ስሜት በመጠቀም ህዝብን ለማንቀሳቀስ ልሂቃን የሚጠቀሙበት መሣሪያ ማለት ነው (instrumentalism)። በዚህ ንድፈ-ሃሳብ ዘውጋዊ ግጭቶች የሚነሱት በማንነት ጥያቄ ሳይሆን፤ በሥልንጣን ሽሚያ ዙሪያ በመሆኑ ሥልጣንን የሚያከፋፍል (በተለይም ከማዕከላዊ ወደ ክልል መንግሥት የሚቀንስ) ፖለቲካዊ ሥርዓት ለግጭቶቹ ሠላማዊ መፍትሔ ያመጣል።

የዘውግን መሣሪያነት የሚያሰምር አመለካከት ዋና ድክመት የዘውግ ፖለቲካ የልሂቃን ማታለያ መሣሪያ ተደርጎ መቅረቡ ነው። ህዝቦች በዚህ መሣሪያ ለምን እንደሚታለሉና ደም የሚያፋሰስ ኃይለኛ ስሜት እንደሚኖራቸው ግልጽ አይደለም። ስሜቱ ሊቀሰቀስ የሚችለው የልሂቃን ፖለቲካዊ ዓላማ ከህዝብ ጥልቅ ፍላጎት ጋር ሲቀናጅ ነው። በመሆኑም ዘውጋዊ እንቅስቃሴ በጥንታዊ ማንነት ላይ የተመሰረት ሳይሆን፤ ህዝብን ሊማርክና ሊያንቀሳቅስ የሚችል አዲስ ማንነት የሚፈጥር ነው (constructivism)። ዘውጋዊ ፖለቲካን ለህዝብ ማራኪና ስሜት ቀስቃሽ የሚያደርገው፣ የሚሰጠው ተስፋ ካለው ጭቆናና በደል መላቀቅ አልፎ የላቀ (ideal) ሕብረተሰብ ለመመስረት የሚያስችል ርዕዮተ-ዓለም ይዣለሁ ማለቱ ነው።

ከላይ የተዘረዘሩት ሃሳቦች አንድ አመለካካት ሥር ሲጠቃለሉ የሚሰጡት ውጤት ግልጽ ነው። የዘውጋዊ እንቅስቃሴ ባህሪይ የፖለቲካ የሥልጣን ትግል በከፍተኛ ደረጃ ስኬታማ ለማደረግ አዲስና ለትግሉ ተስማሚ የሆነውን ባህላዊ ማንነትን የሚቅርጽና የሚያሰራጭ እንቅስቃሴ ነው። ይህ ፍች የባህላዊ ማንነትን ጠንካራ ሚናና የፖልቲካ ጥቅምን ወሳኝ ሚና አጣምሮ የሚያቀርብ ነው።

ይህ አመለካከት የሚያረጋግጠው ዘውጋዊ እንቅስቃሴ የተፈጸመውን በደል በማስቆም ብቻ እንደማይወሰን ነው። የዘውግ ጥያቄ ለመብት እኩልነትና ለሰብዓዊ መብቶች መከበር ብቻ የሚታገል ቢሆን ኖሮ፤ ሊቤራል ዴሞክራሲ መፍትሔ በሆነ ነበር። የዘውግ ጥያቄ ለፖለቲካ ሥልጣንና ለራስ ገዝ ዓላማ የሚታገል በመሆኑ የሊበራል መርሆዎች፤ እንድ የብዙኀን የበላይነት፣ የግለሰብ መብት ሉዓላዊነት፤ ወሳኝነት የላቸውም። ይልቁኑ የቡድን ባህሪያት፣ እንደ ቋንቋ፣ ኃይማኖት፣ ባህል፣ ተቀዳሚውን ሥፍራ ይይዛሉ። እንቅስቃሴው ስለ አንድ የተበደለ ሕብረተስብ ነጻ መውጣት ስለሆነ ነጻነቱ እስከሚረጋግጥ ድረስ የቡድን መብት ቅድሚያ ያገኛል።

የዘውግን እንቅስቃሴ ኃይል ለመረዳት ከአሉታ ገጽታዎቹ አልፈን ወደ የእድሳት ሚናው መሄድ አለብን። የአንድ ዘውግ የበላይነት የሚዘረጋው የአድሎ ሥርዓት የተጨቆኑ ዜጎች ስለ ራሳቸው ያላቸውን አመለካከት የሚያዛባ ብቻ ሳይሆን፤ ሰብዓዊ ክብራቸውንም ያሳጣቸዋል። ይህ የክብር ጉዳይ የዘውግ ትግልን ከመደብ ትግል ለየት ያደርገዋል። የመደብ ጥያቄ የሚያነሳው የፍትህና የብሔራዊ ሀብት ክፍፍል ጥያቄ ነው፤ የዘውግ ጭቆና ግን ከዚህም አልፎ የአንድን አካባቢ ዜጎች የበታች የሚያደርግና የዜጎችን ሰብዓዊ ክብር የሚነካ ነው። በዘውጋዊ ፖለቲካ ዓይን የአንድ ማኅበረሰብ ክብር የሚታደሰው የተዋረደው ማኅበረሰብ የራሱን መንግሥት ሲመሰርትና እራሱን በራሱ ሲያስተዳድር ነው። አንድ መንግሥት ዴሞክራሲያዊ ቢሆንም የራስ ገዝ መብት ካልተቀበለ ውርደቱን ሊያጠፋው ወይም ሊፍቅለት አይችልም።

የማንነት ፖለቲካ ህዝቦች በዘውጋቸው ላይ ተፈጽሞብናል ብለው ለሚያስቡት በደል/ችግር ከነሱ የተለየ አንድ ኃላፊ ገዢ መደብ ለይቶ በማስቀመጥ ኃይለኛ ግፊት ይፈጥራል። ለተፈጠሩት ችግሮች ሁሉ በቀጥታ አንድ ተጠያቂ መሰየም በዘውግ አባላት ዘንድ ንዴትና ቁጭትን ይቀሰቅሳል። በመሆኑም የላቀ ማኅበረሰብን ሃሳብ በመንደፍ ከሚቀሰቀሰው ስሜት ሌላ ንዴትን በመጨማመር ዘውጋዊ ፖለቲካ የሚገነፍል ስሜት ደረጃ ላይ በቀላሉ ይደርሳል። ይህ ደረጃ ነው ብዙውን ጊዜ ወደ ደም መፋሰስ የሚወስደው።

ዘውጋዊ ፌደራሊዝም በኢትዮጵያ

ከላይ በአጭሩ የተተነተነው የዘውግ ፖለቲካ ምንነት ኢትዮጵያ ውስጥ ካለው የዘውግ ሥርዓት ጋር ይጣጣማል ወይ? ጥያቄው ወደ ኢትዮጵያ ተጨባጭ ሁኔታ ያመለክታል። ኢትዮጵያ የዘውግ ሥርዓት ባለቤት እስከሆነች ድረስ የኦሮሞ ህዝብ ለምን መንግሥት ላይ አመጸ? አመጹ የተነሳው መንግሥት እንደሚለው ንቅናቄውን የሚመሩት ተገንጣዮች ስለሆኑ ነው ወይንስ ዘውጋዊ ፌደራሊዝም እራሱ የተዛባ በመሆኑ ነው?

መልሱ የሚያጠራጥር አይመስለኝም። ሥርዓቱ የተዛባው ከአመሰራረቱ ነው። ሥርዓቱ የተነደፈው ሰፊ ነጻ ውይይት ተደረጎ በህዝብ ነጻ ምርጫ የጸደቀ ሳይሆን፤ በጥቂት አሸናፊ ነን በሚሉ የፖለቲካ ቡድኖች ተወጥኖ በግድ ህዝብ እንዲቀበለው የተደረገ ነው። ሥርዓቱ በግድ ህዝብ እንዲቀበለው ከመደረጉም በላይ፤ የተቀረጸው ፌደራሊዝም ዘውጋዊ ማንነትን የሚያጠናክርና የህዝብን አንድነት የሚያፋልስ ነው። ሕንድና ሌሎች ሀገሮች የዘውግ መብት የሀገር አንድነትንና ሉዓላዊነትን እንዳያፈርስ ጥንቃቄ ወስደዋል። የኢትዮጵያ ሥርዓት ግን ዘውግንና ብሔራዊ አንድነትን ያቃርናል።

ለዚህም ዋና ምክንያቱ ግልጽ ነው። ወያኔ የዘውጋዊ ፌደራሊዝም ለመመስረት የፈለገው በሁለት ምክንያቶች ነው።

1) በማያዳግም ሁኔታ የአማራን የበላይነት ከሥሩ ገንጥሎ ማጥፋት።

2) በሚገኘው ውጤት ላይ የወያኔን የበላይነት በሁሉ ዘርፍ መገንባት።

በመሆንም ሥርዓቱ የተቋቋመው ለዘውጋዊ መብቶች ሥፍራ ለመስጠት ሳይሆን፤ አንድ አናሳ ዘውግ እውክላለሁ ለሚለው የወያኔ ቡድን የበላይነት ዘላቂ መሰረት ለመስጠት ነው።

ይህ በአጀማመሩ፤ በአሠራሩ፤ በዓላማው የተበላሸ ሥርዓት አመጽ ጋባዥ መሆኑ የሚገርም አይደለም። አንዳንድ የውጭ ሀገር ተመራማሪዎች የኢትዮጵያን ዘውጋዊ ፌደራሊዝም ሥርነቀልነት ሲያደንቁ የሚረሱት፤ ሥርዓቱ የተዘረጋው የዘውጎችን እኩልነት ለመደገፍ ሳይሆን የአንድን ዘውግ ተወካይ ነኝ የሚል ቡድን የበላይነት ለማረጋገጥ ነው።

እርግጥ ነው፤ ብዙ ተመራማሪዎች በንድፈ ሃሳቡና በተግባር መካከል ብዙ ልዩነት እንዳለ ይሳያሉ። ይህ ግን ትክክል አቀራርብ አይደልም፤ ምክንያቱም ልዩነቱ ስህተት ሳይሆን ታቅዶ የተሠራ ነው። በወያኔ ዓይን በተግባርና በንደፈ ሃሳብ መካከል ልዩነት የለም። እንደሚፈለገው ሥርዓቱ እየሠራ ነው። ከውዥንብሩ ለማምለጥ ከላይ የተተነተነው የዘውጋዊ ፖለቲካ እውነተኛ ገጽታ መመልከት ይበቃል። በራስ ቋንቋ መናገር፤ በራስ ባህል ተክብሮ መኖር ወዘተ ላይ ብቻ ዘውጋዊ ፖለቲካ አይወሰንም። ከላይ እንደተመለከትነው፣ የዘውግ ፖለቲካ የራስ ገዝ የሥልጣን ጥያቄም የሚያካትት ነው። ፖለቲካዊ ገጽታው መልስ ካላገኘ የወያኔ ፌደራሊዝም የዘውግ ፖለቲካን መሰረታዊ ጥያቄ አይመልስም ማለት ነው።

በመሆኑም የወያኔ ፌደራሊዝም በሁለት አንጻር ሆን ተብሎ የተጣመመ ሥርዓት ነው። ሥርዓቱ የፌደራሊዝም ስያሜ ቢሰጠውም በጣም የተማከለ ከመሆኑ በላይ የተማከለው የአንድን ዘውጋዊ ቡድን በፖለቲካ የበላይ ለማድረግ ነው። በመሆኑም ሥርዓቱ ኢዴሞክራሲያዊ ብቻ ሳይሆን የውሸት ፌደራሊዝም ነው። የማዕከላዊው መንግሥት ሥልጣን ምን እንደሚመስል ለማወቅ በኦሮሚያ ውስጥ የፌደራል ፖሊስና የአጋዚ ጦር የሚያደርሱትን ጥፋት መመልከት ብቻ ይበቃል። ክልሎች የራስ ገዝ መብት አላቸው ቢባልም፤ ለአንድ ማዕከል ተገዚ የሚያደርጋቸው ኢህአዴግ የሚመራበት የዴሞክራሲያዊ ማዕከላዊነት መርኅ ነው። ይህ ከቀድሞው ሶቪየት ሕብረት የተወሰድ የፓርቲ አሠራር ወያኔ ፌደራሊዝሙን ሙሉ በሙሉ እንዲቆጣጠር ያስችለዋል።

በወያኔ አተረጓጎም ክልላዊ ራስ ገዝ ማለት ክልሉ የራሱን ጉዳይ በራሱ ይወስናል ማለት ሳይሆን፤ የወያኔን የበላይነት የሚያስጠብቁ የክልል ጥገኞችን ይፈበርካል ማለት ነው። የወያኔ ቁጥጥር ቀጥተኛ ሳይሆን፤ በክልል ጥገኞች አማካይነት የሚፈጸም ነው። አሠራሩ ክልሉ በራሱ ልጆች የሚተዳደር ያስመስላል። እውነታው ግን የክልል ልሂቃን የሚሠሩት ለወያኔ መሆኑ ነው። ጥገኞቹ ለአገልግሎታቸው በቂ ክፍያ ስለሚያገኙ ሥርዓቱን ለማገልገል ወደኋላ የማይሉ መሆናቸው ብቻ ሳይሆን በወያኔ ለመመስገን ይፎካከራሉ።

የዘውግ ፖለቲካን ምንነት ቁልጭ አድርጎ የሚያሳየን የወያኔ አመሠራረትና አቋም ነው። ትግራይ የኢትዮጵያ አንዱ መስራች በመሆኗ ለረዥም ታሪክ ከአማራ ጋር በአንድነት የኖረች ብትሆንም፤ ወያኔ የቋንቋን ልዩነት በመጠቀም ትግራይን እራሷን የቻለች ብሔር አድርጓታል። ይህ የሚያሳየው የዘውግ መሰረት ታሪክ ሳይሆን በአንድ ወቅት እንወክላለን የሚሉ ልሂቃን የሚፈጥሩት ማንነት ነው። የሚፈጥሩትም ክልላዊ ወይም ሀገራዊ ሥልጣን ለማግኘት ነው። ይህንን የፖለቲካ ይዘት የሚያጠናክረው ወያኔ ደርግን ካሸነፈ በኋላ የትግራይን ነጻነት አላወጀም። ይልቁኑ ወደ መኃል ሀገር በመግባት የኢትዮጵያን መንግሥት ሥልጣን ተረክቤአለሁ አለ። የወያኔ አመሰራረትንና ጉዞ የዘውግ ፖለቲካን ልሂቃዊ ፀባይና ፖለቲካዊ ዓላማ ያረጋግጣል።

የሠላም መንገድ

የተዘረዘረው የዘውግ ፖለቲካ ንድፈሃሳብ በምን ሁኔታ የሠላምን መንገድ በመክፈት የዘውጎችን መኖር ከሀገር አንድነት ጋራ ማጣመር ይችላል? የዘውግ መሰረታዊና ብቸኛ ጥያቄ የማንነት ግትር አቋም ነው ካልን፤ ከመገንጠል በስተቀር ሌላ መፍትሔ አይፈልግም ማለት ነው። ይህ ደግሞ ብዙ ሀገሮች ላይ እንደታየው ከፍተኛ ምስቅልቅልና ጦርነት ይቀሰቅሳል። ነገር ግን ዘውጋዊ እንቅስቃሴ ፖለቲካዊ ዓላማ አለው ካልን፤ ሠላማዊ መፍትሔ እንድንፈልግ ያደርገናል።

ዘውጋዊ ፖለቲካ የሚያስተጋባው የመንግሥትን ሥልጣን ለመቆጣጠር ልሂቃን የሚያደርጉትን ፉክክር ከሆነ፤ የሥልጣኑን አወቃቅር በመቀየር ፉክክሩን በአዲስ ተቋማት በማጠናከር የዘውግ ፖለቲካ ዓላማ እንዲሳካና የሀገር አንድነትም እንዲጠበቅ ማድረግ ይቻላል። ይህን ማለት በመጀመሪያ ደረጃ የፌደራላዊ ሥርዓቱን እውነተኛ መልክ በመስጠት የማዕከል ሥልጣንና የክልል ሥልጣን በትክክል መወሰን አለበት ማለት ነው። የክልሎች አቀራረጽ ላይ ብዙ መሻሻል ሊኖር ይችላል፤ ቁም ነገሩ የክልሎች መኖር በመቀበል ፖለቲካዊ ስምምነት ላይ መድረስ ነው። ለክልሎቹ እውቅና አለመስጠት ዘውጋዊ ፖለቲካ የቀሰቀሳቸውን ኃይለኛ ስሜቶችን መዘንጋትና ፖለቲካዊ መፍትሔ እንዳይኖር ማድረግ ነው።

መፍትሔው ክልሎችን ማጥፋት አይደለም። እነሱን ተቀብሎ ብሔራዊ ተቋማትና ብሔራዊ መግለጫዎችንና ምልክቶችን ማጎልበት ነው። የወያኔ ፌደራሊዝም ዋናው አስከፊ ገጽታ ክልሎችንና የሀገር አንድነትን እንደ ተጻራሪ እንጂ እንደ ተደጋጋፊ እንዳይሠሩ ማድረጉ ነው። በተለይ የወያኔ የትምህርት ፖሊሲ የብሔራዊ አንድነትን የማሳደግ ዓላማ አያካትትም። ለምሳሌ የታሪክ ትምህርት የክልሎችን ታሪክንና ተጻራሪነት እንጂ የአንድ ኢትዮጵያ አካሎች አድርጎ አያቀርባቸውም።

ክልሎችንና ብሔራዊ አንድነትን ተደጋጋፊ ለማድረግ መከተል ያልብን መርኅ አንድ ነው። እሱም የብሔራዊ ከፍተኛ ደረጃዎች ዘውጋዊ ማንነት መተውን ከመጠየቅ ይልቅ፤ የእድገትና የሹመት ጎዳና ሲሆኑ ነው። በሌላ አባባል ሀገሪቱን አደጋ ላይ የሚጥላት ዘውግነት ሳይሆን፤ የዴሞክራሲያዊ ሥርዓት አለመኖር ነው። ዘውጋዊ እንቅስቃሴዎች በተፋፋሙበት ሀገር የዴሞክራሲ እጦት የሚያበረታታው ተገንጣይ ቡድኖችን ብቻ ነው።

ትልቁ መሪ ሃሳብ የዘውጎች መቀራረብና አብሮ መሥራት የሚበረታታው የብሔራዊ ሥልጣን ተቋማት ከአክራሪነት ተላቀው መካከለኛ (moderate) የሆነ አሠራርና መርኅ ሲከተሉ ነው። ከፍተኛ የብሔራዊ ሥልጣን ደረጃዎች የመካከል አመለካከት ሹመት ሲሆኑ፤ ዘውጋዊ ወገናዊነት ወደ ብሔራዊ፤ ኢትዮጵያዊ ወገናዊነት ያድጋል።

ምንኛውም ዴሞክራሲያዊ ሥርዓት የተማከለን ሥልጣን ቆርሶ ለክልል ማስተላለፍ ይጠይቃል። የዘውግ ጥያቄ ከተነሳ ደግሞ የዘውግ የራስ ገዝ መብትን ማካተት ይጠይቃል። የግለሰብ መብቶች መከበር ብቻ፤ ዘውግ የሚያነሳውን ጥያቄ አይመልስም። ይሁንና የዘውግ ክልል መቋቋም በሂደት የግለሰብን መብት ማዕከላዊ ማድረጉ የማይቀር ነው። ክልሉ በትክክል ሲሠራ ቀስ በቅስ የክልል ልሂቃን አንድ ወጥነት እየቀዘቀዘ ወደ ልዩነት ስለሚያመራ ለክልል ሥልጣን የሚፎካከሩ ቡድኖች ይፈጠራሉ። ይህ ደግሞ የግለሰብ መብት የበላይነት ያስከትላል።

በሌላ በኩል መካከላዊነት ለብሔራዊ ደረጃ እጩነት መለኪያ ከሆነ የዘውግ ማንነትና ብሔራዊ አንድነት ተደጋጋፊ ይሆናሉ። ለዚህም ወሳኙ መሣሪያ ክብደት ያለው የፕሬዚደንት ሥልጣን መፍጥር ነው። የፕሬዚደንት ሥልጣን ሕጋዊነት መካከለኛነት ላይ እንዲመሰረት ለማድረግ ዋናው መንገድ የህዝብ ቀጥታ ምርጫ ነው። ሕጉ የኢትዮጵያ ፕሬዚደንት ሆኖ ለመመረጥ ተወዳዳሪዎች ከሁሉም ዘውጋዊ ክልሎች የአብዛኛውን ደምጽ ማግኘት አለባቸው የሚል ከሆነ፤ በብሔራዊ ደረጃ በሙሉ መካከላዊ አሠራርና ፖሊሲ እንዲዘረጋ ያደርጋል። ሕጉ ማንኛውም ተወዳዳሪ ፕሬዚደንት ሆኖ ለመመረጥ መካከላዊ ፖለቲካ ፕሮግራም እንዲኖረው የሚያስገድድ ብቻ ሳይሆን፤ ፕሬዚደንቱን ከራሱ ዘውግ ውጪ የሁሉ ዘውጎች ተወካይና ተጠሪ ያደርጋል።

ይህ አሠራር እውን የሚሆነው በአንድ በኩል እራሱን የቻለ ፓርላማ ሲኖር፤ ይህ ፓርላማም የዘውግ ፖለቲካ የሚልካቸውን ተወካዮች ሲያካትትና በሌላ በኩል ደግሞ በብሔራዊ ደምጽ የሚሰይም ፕሬዚደንታዊ ሥልጣን ሲኖር ነው። እዚህ ላይ ብዙ የአሠራር ዓይነቶች ሊኖሩ ይችላሉ። ፕሬዚደንቱንና ፓርላማውን የሚያገናኘው ጠቅላይ ሚኒስትር በፕሬዚደንቱ በቀጥታ ሊሾመው ይችላል፤ ወይም ፓርላማው በድምጽ ብልጫ መርጦ በፕሬዚደንቱ ሊያጸድቅ ይችላል። ቁም ነገሩ ጠቅላይ ሚኒስትሩ የመካከል ውሳኔዎች ተከራካሪና አስፈጻሚ ኃይል መሆኑ ነው።

የፕሬዚደንቱ ከክልላዊ ውስንነት መላቀቅና የፓርላማው የመካከላዊና ሚዛናዊ ውሳኔዎች ምንጭ መሆን ዘውጋዊና ፖለቲካና ብሔራዊ አንድነት አብረው እንዲሄዱ ያደርጋል። እያንዳንዱ ዘውግ በክልሉ እራሱን ያስተዳድራል፤ በብሔራዊ ጉዳዮች ላይ በመካከላዊ አሠራር ለብሔራዊ አንድነት አስተዋጽኦ ያደርጋል። የፕሬዚደንቱ ሥልጣን የሚመሰረተው ብሔራዊ ምርጫ የኢትየጵያዊነት ዋና መገለጫና ምልክት ይሆናል። የፕሬዚደንቱ ብሔራዊ ምርጫ የጋራ ውጤት በመሆኑ የአንድነት እሴቶችንና ስሜቶችን በየጊዜው ያድሳል፤ ያጠናክራል።

በግልጽ እንደሚታየው ይህ አመለካከት አማራጭ የሚሰጥ ነው። በአንድ በኩል ዘውጋዊ ፖለቲካ መጥፋት አለበት፤ ወይም በራሱ ይጠፋል የሚሉ አሉ። በእኔ አመለካከት ይህ ከንቱና ለሀገር አንድነት አደገኛ አቋም ነው። በሌላ በኩል የሀገር አንድነት ከጥቅማቸው ጋር ስለማይሄድ ብሔራዊ ተቋማትና ስሜቶችን በማዳከም አንድነቱ በአንድ ዘውግ የበላይነት ብቻ ይጠበቃል የሚለው የወያኔ ፖለቲካ አለ። ይህ አሠራር አደገኛና ዘለቄታ የሌለው መሆኑ የኢትዮጵያ አሳዛኝ ሁኔታ በቂ ማስረጃ ነው። ያቀረብኩት ሃሳብ እነዚህን አደገኛ አቋሞች የሚወጋ መካከለኛ ሃሳብ ነው። እሱም ዘውጋዊ ፖለቲካን ማጥፋት ወይም መሠረታዊ ማድርግ ሳይሆን፤ በመካከላዊ አሠራር የሀገሪቱን አንድነትና ዘውጋዊ ፖለቲካ እንዲተባበሩ ማድረግ ነው።