አንዳርጋቸው በምናቤ

ተስፋዬ ገብረአብ

እነሆ! ቅዳሜ ዞሮ መጣ። በዚህች የቅዳሜ ምሽት ስለ አንዳርጋቸው ጥቂት አወጋ ዘንድ መንፈሴ መራኝ። አዲስ ነገር አትጠብቁ። ከቀንዱም ከሸኾናውም ዝም ብዬ አወጋለሁ። የምትሠሩት ሌላ አስቸኳይ ጉዳይ ካላችሁ ይህን ጽሑፍ ለማንበብ ጊዜአችሁን አታቃጥሉ። እንደው ዘና ብላችሁ ከሆነ ግን ብታነቡት ምንም አይላችሁም።

አንዳርጋቸውን ለመጀመሪያ ጊዜ የተዋወቅሁት በደርግ ውድቀት ማግስት አዲስ አበባ ላይ ሲሆን፣ ዕለቱ ቅዳሜ እኩለ ቀን ነበር። በዚያን ጊዜ አበበ ባልቻ እና ባለቤቱ መአዛ ብሩ ጓደኞቻቸውን አልፎ አልፎ ቅዳሜ ከመኖሪያ ቤታቸው ይጋብዙ ነበር። ማለትም ምሳ እንበላለን፤ ውስኪና ቢራም ይኖራል። ሥነጥበብ እና ፖለቲካ እየቀላቀልን እናወጋለን። አማረ አረጋዊና መአዛ ብሩ የልጅነት የትምህርት ቤት ጓደኛሞች ነበሩ። እንግዲህ እኔም የዚህ የቅዳሜ ማኅበር አባል የሆንኩት በአማረ በኩል ነበር። ካልተሳሳትኩ ስለዚህ ጉዳይ ከዚህ ቀደም በጨረፍታ የፃፍኩ ይመስለኛል።

አንዳርጋቸው ወደዚያች የቅዳሜ ማኅበር መምጣት ጀመረ። ቀጭን ነበር። ትዝ ይለኛል እንደዛሬው ሰከን ያለ አልነበረም። ስሜታዊነት ይታይበት ነበር። ፀጉሩ ጥቁር ነበር። ጢም አልነበረውም። መንፈሱም ቁመናውም የጎረምሳ ነበር። ከቅዳሜ ማኅበሩ አባላት መካከል ነቢይ መኮንን፣ እሸቱ ጥሩነህ፣ ተፈሪ አለሙ፣ ማንያዘዋል እንደሻው፣ ፍቃዱ ተክለማርያም እንደነበሩ አስታውሳለሁ። ተድላ (?) የሚባል መንዜም በመካከላችን ነበር። ቀዌ ነገር ነው። ግጥም፣ ሙዚቃ ምናምን አይወድም። እያሽሙዋጠጠ ይሄን ፖለቲካ በጭንቅላቱ ያስኬደዋል።

ቃል በቃል ባይሆንም አንድ ቀን አማረን እንዲህ አለው።

“የኢትዮጵያ ሥልጣኔና ሥልጣን የትግሬ እና የአማራ መሆኑን አምናለሁ። እንግዲህ አሁን ለመግዛት ተራችሁ ሆኖአል። ያው አሸንፋችሁዋል መቸስ። እስክትሸነፉ ደግሞ ትገዛላችሁ። አንድ ነገር ግን በጥብቅ ማወቅ አለባችሁ። የምትወድቁበት ዘመን ሲደርስ ሥልጣኑን መልሳችሁ ለኛ መተው ነው። OLF በመካከሉ ከገባ እናንተም እኛም የምኒልክን ቤተመንግሥት ለዘልአለሙ አናገኘውም። … ቆይ አታቋርጠኝ …. የለም! የለም! ስማኝማ … ብሔር ብሔረሰብ … እሱን እርሳው! ምንድነው የምታወራው?”

ተድላን በቁምነገር የሚሰማው አልነበረም። የማኅበሩ ማጣፈጫ ነበር። አማረ አረጋዊ በወቅቱ የቴሌቪዥን መምሪያ ኃላፊ እንደመሆኑ፣ “ሰዎች ምን ይላሉ?” የሚል ተወዳጅ ፕሮግራም ጀምሮ ነበር። አንዳንድ ጊዜ እዚያ የምናወጋት ወግ ተፅፋና ተከሽና በፕሮግራሙ ላይ ትቀርባለች። አማረ ደጋግሞ ተድላን፣ “እዚህ የምትናገረውን ጻፈውና በቴሌቪዥን ይቅረብ” ይለዋል። አንድ ጊዜ በቁምነገር እንዲህ ሲናገረው ተድላ ሳቀ። ድምፁን ቀንሶም እንዲህ አለው፣

“ይሄ እኮ የቤተሰብ ጨዋታ ነው።” ከዚያም የአማረን ትከሻ ይዞ ሊያግባባው ሞከረ፣ “… የትግሬ ህዝብ ወንድማችን ነው። እየተፈራረቅን ገዝተናል፤ አይደለም እንዴ? ‘የሞትንም እኛ – የነገስንም እኛ’ እንዲሉ። የናንተ ችግር መቶ ዓመታት በተራራ መሃል ተቀብራችሁ መኖራችሁ ነው። አሁን ባነናችሁ። ‘ምኒልክ ዮሐንስን ሸውዶ ነው ዙፋን የያዘው’ ምናምን ብላችሁ እየተቆጣችሁ ስለመጣችሁ እንግዲህ ቤተመንግሥቱንም ባንኩንም ትተንላችሁዋል። ርግጥ ነው፤ በአድዋ ጦርነት ከምኒልክ ጋር የመጣን ጊዜ አንዳንድ ጉዳት አድርሰናል። ብዙ ዛፎች ቆርጠናል። ብዙ ዶሮዎች ፈጅተናል። መቸም ይሄ በክፋት የተደረገ አይደለም። ካሳ ባለመደረጉ ብትቀየሙ እንገነዘባለን። ዋናው ነገር አሁን ረጋ በሉና አስቡ። መለስ ዜናዊን ታገኘዋለህ አይደለም? በግልፅ ንገረው። ሸዋን ስትለምዱ ጨዋታው ይገባችሁዋል። … ህዝብ … ህዝብ የምትሉትን ብትቀንሱ ይሻላችሁዋል። እውነት አይደለም። ህዝብ የሚባል ነገር የለም። ህዝብ ማለት ምን ማለት እንደሆነ ልንገርህ? ስለራሱ ብቻ የሚያስብ የግለሰቦች ጥርቅም ነው። … መስሏችሁ ነው … እስክትለምዱት ነው። ገበሬ … አርሶአደር … እሱን ተወው! … ስማኝ ልንገርህ! … ገበሬ ማለት አቃጣሪ ማለት ነው።”

ፍቃዱ ተክለማርያም ክራር አንስቶ ማዜም ሲጀምር ከተድላ ሽሙጥና ፍልስፍና አረፍ እንላለን። ሰዓሊው እሸቱ ጥሩነህ አንድ አሪፍ ግጥም ሲያነብ መንፈሳችን በቅኔ ውቅያኖስ ላይ ይንሳፈፋል። ነቢይ መኮንንም እጁን ወደ ኪሱ ሰዶ አንድ ቅጠል ወረቀት መምዘዙ የማይቀር ነበር። ጥቂት ወርቃማ ስንኞች አያጣም። የእሸቱ የሥነ ግጥም ፍቅር ልክ እንደ መአዛ ብሩ ነው። ያበዱ ናቸው። እና ታዲያ ይህን የመሰለውን ውብ የቅዳሜ ማኅበር ያፈረሰው አንዳርጋቸው ፅጌ ነበር። “ውስኪ እየጠጡ ግጥም ማንበብ፤ ዝባዝንኬ መስማት አልፈልግም!” ብሎ በሚቀጥለው ቅዳሜ እንደማይመጣ አሳወቀ። የፅጌ ልጅ ማኅበራችንን ሲንቅብን እኛም ቀስ በቀስ ተውነው።

ከዚያ ወዲያ አንዳርጋቸው ቀልቤን የሳበው፣ “አማራ ከየት ወዴት?” በሚል ርዕስ መጽሐፍ ጽፎ ሲያሳትም ነበር። ወዲያው መጽሐፉን ገዝቼ አነበብኩት። አንብቤ ስጨርስ በጣም ገረመኝ። አንዳርጋቸው ለመለስ ዜናዊ የቅርብ ሰው እንደነበር ይሰማ ነበር። የጓደኝነታቸው መነሻ የዓላማ አንድነት ነው ብዬ አምን ነበር። የተፈራ ዋልዋ ሚስት የአንዳርጋቸው እህት ናት። በመሆኑም አንዳርጋቸው ከዓላማ አንድነት በተጨማሪ በጋብቻም ከኢህዴን (ብአዴን) ጋር በጥብቅ መተሳሰሩ ይሰማኝ ነበር። ከወያኔ ሥርዓት ጋር ተጣብቀው ሊቆዩ ከሚችሉ ባለሥልጣናት ዋናው አንዳርጋቸው ነው የሚል እምነት ነበረኝ። “አማራ ከየት ወዴት?” የሚለውን መጽሐፍ ሳነብ ግን አንዳርጋቸውን በትክክል አወቅሁት። በጠባዩ ነፃ እና አፈንጋጭ መሆኑን ተረዳሁ። ብዙም አልቆየ። ወያኔን አውግዞ እንደገና ወደ እንግሊዝ ሀገር ተሰደደ። ከዚያም ለረጅም ጊዜ ድምፁ ሳይሰማ ቆየ።

በመቀጠል ስለአንዳርጋቸው የሰማሁት በምርጫ 97 ለመሳተፍ ወደ ኢትዮጵያ ሲገባ ነበር። ብዙም አልቆየ የቅንጅት አመራር ከመታሰሩ በፊት ወያኔ አንዳርጋቸውን በፖሊስ ይዛ እየደበደበች ዝዋይ አሰረችው። የቅንጅት አመራር ሊታሰር ጥቂት ሲቀረው ደ’ሞ አንዳርጋቸው ከእስር ተፈትቶ ወደ ለንደን ተመልሶ ኮበለለ። ግንቦት 7ን እስኪመሰርት ድረስም በስደት ላይ ሆኖ የተቃዋሚውን ትግል በመምራት ግንባር ቀደም ነበር።

አንድ ጊዜ ለአንድ ወር እረፍት ከሆላንድ ወደ ኤርትራ ሄጄ ሳለ አንዳርጋቸው አስመራ መኖሩን ሰማሁ። ላገኘው መጓጓቴ ትዝ ይለኛል። እሱም አስመራ መሄዴን ሰምቶ ኖሮ ቀድሞ ስልኬን አገኘና ደወለልኝ። ኤክስፖ ሆቴል ተቀጣጠርን። ሳገኘው በአካል ብዙ ተለውጦ አገኘሁት። ጠጉሩ ገብስማ ሆኖአል። ጥቂት ክብደት ጨምሮአል። ንግግሩ ግን አልተለወጠም ነበር። እንደቀድሞው ፊት ለፊት ይናገራል። ጉራ የለበትም። ሰዎችን በቀላሉ ጓደኛው የማድረግ ችሎታውም አብሮት ነበር።

ያን ቀን እስከ እኩለ ሌሊት ቆየን። በብዛት እሱ ነበር የሚናገረው። የማልስማማባቸው የፖለቲካ አመለካከት ቢኖሩትም የፅጌ ልጅ የሥልጣን ጉጉት እንደሌለው መረዳት ችዬ ነበር። “ለሚቀጥለው ትውልድ ምንድነው የምንተውለት? ቅርሳችን፣ ባህላችን፣ ታሪካችን …” እያለ በምሬትና በቁጭት ይናገር ነበር። ከዚያ በሁዋላ ከአንዳርጋቸው ጋር በአስመራ እና በአምስተርዳም በተደጋጋሚ ተገናኝተናል። በወያኔ ተጠልፎ እስኪወሰድ ድረስም መልካም ግንኙነት ነበረን።

ጊዜ ሰውን ቆሞ አይጠብቅም። የአምስት ኪሎ ባለቅኔ “መንገዱ ፈጣን ነው – የሰው ሕይወት ጉዞ፤ ይጋልባል እንጂ – ቆሞ አያይም ፈዞ” እንደሚለው ነው። አንዳርጋቸው በወያኔ ሲጠለፍ የግንቦት 7 ህዝባዊ ኃይል ሊፈረስ እንደሚችል ገምቼ ነበር። ወያኔም እንዲሁ ነበር ያሰበው። አንዳርጋቸውም ቢሆን ከታሰረበት ቦታ ሆኖ ሲናገር እንደሰማነው የግንቦት 7 የትጥቅ ትግል የመቀጠል ተስፋ እንደሌለው ነበር የተነበየው። እሱን ተክቶ፣ በረሃ ወርዶ፣ ትግሉን የሚያስተባብር አመራር ማግኘት ስለመቻሉ ጥርጣሬ ነበረው። ብርሃኑ አንዳርጋቸውን ተክቶ በረሃ ይገባል ተብሎ የሚታሰብ አልነበረም። ፕሮፌሶር ብሬ ሁዋላ አፋችንን አስያዘን እንጂ፤ በሃሜት ቦጫጭቀነው ነበር። ብርሃኑ አሜሪካ ላይ ከቤተሰቡ ጋር መኖሩ፤ የመምህርነት ቋሚ ሥራ መጀመሩ፤ አንዳርጋቸውም ተስፋ የቆረጠ መስሎ መታየቱ ተደማምሮ ብርሃኑን እንድናማው አደፋፍሮን የነበረ ይመስለኛል።

በዚህም ተባለ በዚያ የአንዳርጋቸው መጠለፍ የግንቦት ሰባትን ትግል አጠናከረው እንጂ አላዳከመውም። ከዚህ አንፃር ወያኔ ከስራለች። አሳምራ ተሸውዳለች። አሁንም ቢሆን ለወያኔ የሚሻላቸው አንዳርጋቸውን በሚቀጥለው አውሮፕላን ወደ ለንደን መላክ ነው። ምክንያቱም አንዳርጋቸው ለታጋዮች የብርታት ሻማ ሆኖ እያገለገለ ነው። ትግሉን ለመቀላቀል ወደ ኤርትራ የሚጎርፉት ወጣቶች አንዳርጋቸውን በአዕምሮአቸው መያዛቸው እውነት ነው። አንዳርጋቸው የነገ የአመጽ መነሻም ሊሆን ይችላል። ስብሃት ነጋ ይህችን በጎ ምክር እንደሚያጤናት ተስፋ አደርጋለሁ።

ብርሃኑ ነጋን አግኝቼው አላውቅም። በአጋጣሚ ያዩት ሰዎች ይነግሩኛል። አንድ ጊዜ ግን (ከ60 ቀናት በፊት) ቀይባህር ዳርቻ መንገዶች በጎርፍ ተዘግተውበት ብርሃኑ ሌሊቱን በረሃ ላይ ማደሩን ሰምቻለሁ። እኔም በአካባቢው ነበርኩ። ከውጭ ሀገር ከመጣ እንግዳ ጋር ወደ አዱሊስ ከተማ እየተጓዝኩ ነበር …

በነገራችን ላይ የዘንድሮው የምፅዋ ክረምት በፍፁም ታይቶ የሚታወቅ አይነት አይደለም። ከህዳር መጨረሻ ጀምሮ እንደ ጉድ ይረግጠዋል። ምፅዋ ላይ ፀሐይ የለችም። ቀይባህር ቀዝቅዟል። ከባድ ማዕበልም አለ። በዚህ አይነት የአየር ጠባይ መዋኘት ብዙም ደስ አይልም። የምፅዋ ነዋሪዎች ብርድ ልብስ ተከናንበው የመተኛት አጋጣሚ በማግኘታቸው ተገርመዋል። በቆሎና ማሽላ፣ እንዲሁም ቡልቱግ ጥሩ ይዘዋል። በርግጥ ዝናቡ ከመበርታቱ የተነሳ ጎርፉ ጥቂት የገበሬ ጎጆዎችን እንደ ዘንቢል አንጠልጥሎ ቀይባህር ጨምሯቸዋል። ሂርጊጎ ወይም ገልአሎ አካባቢ ስድስት ሰዎች በተኙበት በጎርፍ መወሰዳቸውም አቢይ ዜና ሆኖ ሰንብቶ ነበር።

… አሳባችን እንኳ ከእንግዳው ጋር ፎሮ ከተማ አድረን ስናበቃ በማለዳው ወደ አዱሊስ ለመሄድ ነበር። ሳይቻል ቀረ። እንዳልኩት ኃይለኛ ጎርፍ መንገዱን ዘግቶ ጠበቀን። ባለ ከባድ ማርሽ መኪና ይዘው ጎርፉን ለመሻገር የሚሞክሩ፤ የኤርትራን ወታደራዊ ዩኒፎርም የለበሱ ሰዎችም አፋፉ ላይ ነበሩ። ብርሃኑ ነጋ ያለበት ቡድን በሁለት ጎርፎች መካከል መያዙን አንደኛው ወታደር ነገረኝ። እንዳጫወተኝ ከሆነ ይህ ጎርፍ መንገዱን ከመዝጋቱ በፊት ነበር እነ ብርሃኑ የተሻገሩት። ከፊታቸው ግን ሌላ አደገኛ ጎርፍ መንገድ ዘግቶ እንደ ፈረሰኛ እየተገላበጠ ወደ ቀይባህር ሲገባ ጠበቃቸው። እነ ብርሃኑ ወደፊት መቀጠል ስላልቻሉ ወደ ምፅዋ ለመመለስ ፊታቸውን አዞሩ። ከሁዋላቸውም ግን መንገዱ በአዲስ ደራሽ ፈረሰኛ ጎርፍ ተዘግቶ ጠበቃቸው። በመካከሉ የጎርፍ እስረኛ ሆኑ።

“ለእርዳታ እየሄዳችሁ ነው?” ስል ጠየቅሁት።

“ችግር እንዳይኖር ለማየት ነበር። ማለፍ አልቻልንም።”

“እነ ብርሃኑ ወዴት እየሄዱ ነበር?”

“እሱን አላውቅም።”

“ወደ አሰብ ነው ወይስ ወደ ዊኣ?”

“አላውቅም በእውነቱ” ብሎ ገልመጥ አደረገኝ።

“ስንት ናቸው?” ስል ጥያቄዬን አራዘምኩ።

መልስ ሳይሰጠኝ ዝም በማለቱ፤ ጥያቄዬን ማቆም እንዳለብኝ ተረዳሁ።

በዚያን ሌሊት ሴንትራል ሆቴል ነበር ያደርኩት። በረንዳው ላይ ቁጭ ብዬ የባህሩን የማዕበል ድምፅ እየሰማሁ ነበር። ባህሩ ላይ በርቀት መብራት ይታያል። መርከብ መሆን አለበት። በፀጥታዬ ውስጥ ሳለሁ ታዲያ እግዚአብሔርን እንዲህ አልኩት፣

“ታታሪ ነጋዴ ወይም ብርቱ ግንበኛ ልታደርገኝ እየቻልክ፣ ያለእውቅናዬ ፀሐፊ ያደረግኸኝ አምላክ ሆይ! በል እስኪ የምር ፈጣሪ ከሆንክና ችሎታው ካለህ የምናቤን ሻማ ለኩስና አንዳርጋቸው ምን እያደረገ እንዳለ ገልጠህ አሳየኝ?”

ፈጣሪ በምናቤ በኩል መጣና፣ “ዓይንህን ጨፍን!” አለኝ። እንደታዘዝኩት ዓይኖቼን ጨፈንኩ። ዓይኖቼን ስጨፍናቸው የምናቤ መስኮቶች ተከፈቱ። አንዳርጋቸውንም አየሁት።

… ቀጭን አልጋ ላይ በጀርባው ጋደም ብሎ ነበር። ከግድግዳው ጥግ ላይ ቡኒ ጠረጴዛ ይታያል። አንዳርጋቸው ከአልጋው ብድግ ብሎ በር ከፍቶ ወጣ። ከትንሿ ደጃፍ ላይ አንዲት የእንጨት ወንበር አለች። ቁጭ አለ። ሰማዩን ቀና ብሎ አየው። እጁን አነሳና ጢሙን ሞዠቀ። ጢሙና ጠጉሩ ሃጫ በረዶ መስሎአል። ጥርሶቹ አይታዩም። እንደ አውሮፓውያን ስስ የሆኑት ከንፈሮቹ እንደ ኪዊ የቀለም ቆርቆሮ ግጥምጥም ብለው ተዘግተዋል። ቅንድቦቹ የጥርስ ቡሩሽ ይመስላሉ። ከተቀመጠበት ተነሳና ወደ እስር ክፍሉ ገባ። ጠረጴዛው ላይ ቁጭ ብሎ ኮምፒዩተር ከፈተ። ምንም አልፃፈም። ዘጋውና ተነሳ። ወደ ደጅ ወጣና በረንዳው ላይ ቁጭ አለ። ሰማዩ ላይ መልሶ አፈጠጠ። ከጥቂት ደቂቃዎች ማፍጠጥ በሁዋላ ዓይኖቹን ጨፈናቸው። በዚያ መልኩ ብዙ ቆየ። በመካከሉ የበር መከፈት ድምፅ ሰማ። ዓይኖቹን ግን አልከፈተም። ማን እንደመጣ ማየት አላስፈለገውም። የራት ሳህን የያዘ ፖሊስ ነበር። አንዳርጋቸው ዓይኖቹን ከፈተ። ፖሊሱ ሳህን እና ውሃ ካስቀመጠለት በሁዋላ ቁጭ አለ፣

“ምን አለ አዲስ ነገር?” ሲል ጠየቀው።

“ምንም የለም።”

“የኦሮሞዎች አመፅ እምን ደረሰ?”

“ቀጥሎአል። ብቻ እየቀዘቀዘ ነው የሚሉም አሉ።”

“የሞቱትስ ስንት ደረሱ?”

“ብዙ ነው! ከመቶ በላይ ይሆናል …”

“በሌላ አካባቢ አመፅ የለም?”

“ምንም የለም።”

“ስለ ብርሃኑስ ምን ወሬ አለ?”

“ምንም የለም። እዚያው ነው።”

ከጥቂት ዝምታ በሁዋላ ፖሊሱ ጠየቀው፣

“የምትፈልገው ነገር አለ?”

“ምንም የለም።”

“ትበሳጫለህ እንዴ?”

አንዳርጋቸው በስሱ ሳቀ፣

“አሳሪም ታሳሪም በቅርቡ ተያይዘን እናልፋለን። ታሪክ እና ትዝብት ብቻ ይቀራሉ።”

ከጥቂት ደቂቃዎች በሁዋላ ፖሊሱ ተሰናብቶ ወጣ። አንዳርጋቸው ዓይኖቹን ወደ ሰማይ ተከለ። ጨረቃዋን በሩቅ ርቀት አያት። የልጃገረዶች የፊት መመልከቻ መስታወት መስላ ሰማዩ ላይ ተለጥፋለች። እና አንዳርጋቸው እንደገና ዓይኖቹን ጨፈነ።

ተስፋዬ ገብረአብ

This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.